Νυκτερινή Ενούρηση

[Peter Thanos]

Για περισσότερα θέματα επισκεφθείτε http://www.uromed.gr/

« Μην μαλώνεις και μην απειλείς το παιδί για την νυχτερινή ενούρηση. Μην το πιέζεις να το ξεπεράσει με το ζόρι. Φρόντισε να του εξηγήσεις ότι δεν φταίει και ότι γρήγορα θα αποκτήσει τον έλεγχο. Προσπάθησε να μπεις στη θέση του και να καταλάβεις αυτό που αισθάνεται. Φρόντισε να το καθησυχάσεις, να το στηρίξεις και να το ενισχύσεις. Μην επιτρέπεις να το κοροϊδεύουν τα άλλα μέλη της οικογένειας και ιδιαίτερα τα αδέλφια του »

Ως νυκτερινή ενούρηση ορίζεται η ακούσια απώλεια ούρων την νύκτα, μετά από το 5ο-6ο έτος της ηλικίας οπότε θα αναμένονταν ο πλήρης έλεγχος της λειτουργίας της κύστεως. Η ενούρηση χαρακτηρίζεται ως πρωτοπαθής νυκτερινή ενούρηση όταν συνεχίζεται από τη γέννηση και δευτεροπαθής νυκτερινή ενούρηση όταν αρχίζει μετά από περίοδο εγκράτειας 6 μηνών τουλάχιστον. Το ανθρώπινο σώμα κανονικά ελαττώνει την παραγωγή ούρων το βράδυ, όταν το παιδί κοιμάται, μέσω της αυξημένης παραγωγής μίας συγκεκριμένης ορμόνης, της βαζοπρεσσίνης, η οποία δίνει σήμα στα νεφρά να μειώσουν την παραγωγή ούρων το βράδυ. Στα ενουρητικά όμως άτομα, η παραγωγή βαζοπρεσσίνης δεν αυξάνεται το βράδυ με αποτέλεσμα παραγωγή περίσσειας ούρων των οποίων ο όγκος υπερβαίνει τον όγκο της ουροδόχου κύστεως με αποτέλεσμα την ακούσια κένωσή της και κατά συνέπειαν το βρέξιμο του παιδιού.

Φυσικά θα πρέπει να ερευνηθούν και κάποιες πιο σοβαρές καταστάσεις που ίσως να υποκρύπτεται κάποιο σημαντικότερο πρόβλημα των νεφρών ή της ουροδόχου κύστεως το οποίο θα πρέπει να διερευνηθεί και να λυθεί. Με εξαίρεση τις αλλεργικές παθήσεις, η νυκτερινή ενούρηση είναι η πιο συχνή πάθηση της παιδικής ηλικίας. Κατά συνέπειαν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί η νυκτερινή ενούρηση παραδοσιακά αντιμετωπίζεται με τέτοια έλλειψη ενδιαφέροντος από τους γιατρούς, τόσο από κλινικής απόψεως όσο και από ερευνητικής πλευράς. Οι γιατροί δεν δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για μία πάθηση την οποία οι ίδιοι θεωρούν αυτοϊώμενη και οφειλομένη σε λανθασμένη διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Δεν υπήρχαν σοβαρές έρευνες για την αιτιολογία και την παθοφυσιολογία της νυκτερινής ενουρήσεως ή για τις επιπτώσεις της, όπως οι ψυχολογικές συνέπειες τις οποίες βιώνει το παιδί.

Εκείνο που συμβαίνει είναι ότι υπάρχει μια περισσότερο αργοπορημένη ωρίμανση των μυϊκών μηχανισμών ελέγχου της κύστης. Σε μερικές περιπτώσεις η ενούρηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ορισμένων καταστάσεων έντασης και αισθημάτων του παιδιού που χρειάζονται προσοχή.Υπάρχουν μερικοί λόγοι συναισθηματικής φύσης που μπορεί να προκαλέσουν ενούρηση. Για παράδειγμα όταν ένα μικρό παιδί αρχίζει ξανά να βρέχει το κρεβάτι του μετά από μερικούς μήνες ή χρόνια που είχε σταματήσει, αυτό μπορεί να σχετίζεται με νέους φόβους και ανασφάλειες που μπορεί τώρα να νιώθει το παιδί.Ορισμένες καταστάσεις ή γεγονότα μπορούν να προκαλέσουν στο παιδί ανασφάλειες: οι μετακομίσεις σ' ένα καινούργιο περιβάλλον, ή απώλεια κάποιου μέλους της οικογένειας ή κάποιου αγαπημένου προσώπου, ή γέννηση ενός νέου παιδιού ή ο ερχομός ενός νέου παιδιού στο σπίτι.

Η επαφή του παιδιού με την αγωγή της τουαλέτας και τις συνήθειες καθαριότητας των ενηλίκων γίνεται σταδιακά. Συγκεκριμένα, ξεκινά από το τέλος του πρώτου έτους της ζωής του οπότε το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει την ικανότητα να ελέγχει τους σφιγκτήρες, τη λειτουργία δηλαδή του εντέρου και της κύστης του, και ολοκληρώνεται γύρω στα τρία με τέσσερα χρόνια. Αυτή η πορεία διαφέρει ωστόσο σημαντικά από παιδί σε παιδί καθώς εξαρτάται αφενός μεν από τη νευρολογική ωρίμανση αλλά και από τα μηνύματα που δέχεται κάθε παιδί από το περιβάλλον του. Τα περισσότερα παιδιά εξοικειώνονται με το γιο-γιό και τους κανόνες χρήσης του, υπάρχει όμως και ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό παιδιών, που κυμαίνεται στο 10-15%, και που για διάφορους λόγους δυσκολεύονται να τηρήσουν τους κανόνες που υπαγορεύει η εκπαίδευση της τουαλέτας και βρέχονται επάνω τους κυρίως κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η ενούρηση έχει χαρακτηριστεί ως το πιο συχνό πρόβλημα των παιδιών και μάλιστα των αγοριών.

Πιθανά σωματικά αίτια

Μικρό μέγεθος της ουροδόχου κύστης , γενετικοί παράγοντες - κληρονομικότητα. Αν ο ένας γονιός είχε πρόβλημα νυχτερινής ενούρησης ο κίνδυνος είναι για το παιδί 45%. Αν είχαν το πρόβλημα και οι δύο γονείς ο κίνδυνος για το παιδί είναι 75%.Λοίμωξη της ουροδόχου κύστης και των νεφρών,μειωμένη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης,διαβήτης,υπερθυρεοειδισμός. Επίσης , Βαρύς ύπνος: Ο εγκέφαλος κοιμάται τόσο βαθιά που αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στα μηνύματα που του δίνει η ουροδόχος κύστη. Έτσι η κύστη αδειάζει χωρίς να το συνειδητοποιήσει ο εγκέφαλος. Η χαμηλή ευαισθησία του σφικτήρα,κατανάλωση τροφών που περιέχουν υψηλά επίπεδα χρωστικών και γλυκαντικών ουσιών και δυσκοιλιότητα.

Πιθανά ψυχογενή αίτια

Αισθήματα ζήλιας απέναντι σε μικρότερο αδελφάκι,ανασφάλεια, αδικαιολόγητο άγχος,ψυχοσυναισθηματική ανωριμότητα,προβλήματα επικοινωνίας και καυγάδες ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας,κοινωνική απομόνωση,φοβίες (Ζώα, φαντάσματα, κεραυνοί, θάνατος) και φυσικά η μειωμένη αυτο-εκτίμηση.

Η αντιμετώπιση σε κάθε περίπτωση είναι βέβαια διαφορετική.

Στην πρώτη περίπτωση να το θεωρήσετε καταρχήν φυσιολογικό και να μην δώσετε ιδιαίτερες διαστάσεις. Όλα τα παιδιά που βρίσκονται στη φάση της εκπαίδευσης τουαλέτας κατά καιρούς βρέχονται επάνω τους τη νύχτα. Εάν συμβεί λοιπόν και στο παιδί σας μην δημιουργήσετε θέμα, και μην το μαλώσετε ή το τιμωρήσετε. Φορέστε του για κάποιο διάστημα τα αδιάβροχα βρακάκια που χρησιμοποιούσατε στη φάση της εκπαίδευσης μέχρι να υποχωρήσει η εκδήλωση του συμπτώματος. Σε γενικές γραμμές έχετε υπόψη σας ότι για διάστημα έως και δώδεκα μήνες αφότου άρχισε το παιδί να χρησιμοποιεί την τουαλέτα , είναι αναμενόμενο να βραχεί κάποιες φορές. Η συχνότητα των ενουρήσεων (πρέπει να) μειώνεται όσο το παιδί μεγαλώνει και μέχρι την ηλικία των πέντε ετών όπου ενδεχομένως θα συνεχίσει να βρέχεται κάπου κάπου τη μέρα και λίγο περισσότερο τη νύχτα. Να μην του δημιουργείτε ενοχές ή το κάνετε να νιώθει μειονεκτικά για το συμβάν της ενούρησης.Προσπαθήστε να ξυπνάτε το παιδί για ένα διάστημα τριών τεσσάρων εβδομάδων περίπου μια ώρα αφότου κοιμήθηκε για να ουρήσει.Δώστε του κίνητρα επιβράβευσης για κάθε στεγνή νύχτα ώστε να ενισχύσετε τη θέληση του παιδιού να μην βρέξει τα ρούχα ή το κρεβάτι του.Χρησιμοποιήστε κάποια συσκευή αφύπνισης η οποία ενεργοποιείται μόλις το παιδί αρχίσει την ενούρηση στον ύπνο του. Έτσι το παιδί θα ξυπνά και θα ολοκληρώνει την ούρηση στην τουαλέτα χωρίς τελικά να βρέχει (πολύ) το κρεβάτι του.

Η αντιμετώπιση

Το πρώτο και σημαντικότερο γεγονός είναι ότι το παιδί θα πρέπει να έχει ισχυρό κίνητρο για να προχωρήσει σε θεραπεία. Πριν ξεκινήσει η θεραπεία θα πρέπει να δοθούν οι κατάλληλες συμβουλές για τακτικές κενώσεις της κύστεως και για τις ορθές συνήθειες καταναλώσεως υγρών εκ μέρους του παιδιού. Επίσης, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται καταλλήλως συνυπάρχουσες αλλεργίες, συμφορημένες αεροφόροι οδοί και δυσκοιλιότητα. Θα πρέπει επίσης να διευκρινίζεται η ψυχοκοινωνική κατάσταση της οικογένειας. Ένα ενουρητικό παιδί ηλικίας 6-7 ετών απαιτεί πλήρη υποστήριξη εκ μέρους της οικογένειάς του για να προχωρήσει στη θεραπευτική αγωγή. Στην επιλογή της θεραπευτικής μεθόδου, ένα βασικό στοιχείο είναι ότι η θεραπεία που διευκολύνει την αφύπνιση (συσκευή αφυπνίσεως), είναι αποτελεσματική, αλλά απαιτεί μεγαλύτερη συνεργασία και κατανόηση εκ μέρους όλης της οικογένειας. Επειδή η νυκτερινή ενούρηση είναι το αποτέλεσμα πολυουρίας και μειωμένης δυνατότητας αφυπνίσεως, η προοπτική η δεσμοπρεσσίνη να μην ελαττώνει μόνο τον όγκο των παραγομένων ούρων αλλά να διευκολύνει και την αφύπνιση απαιτεί επιπλέον διερεύνηση.Είναι σημαντικό οι γονείς ν' αντιληφθούν ότι σπάνια τα παιδιά ουρούν στο κρεβάτι τους τη νύκτα θεληματικά. Μάλιστα τα παιδιά νιώθουν ντροπή για το γεγονός αυτό. Οι γονείς δεν πρέπει να κάνουν το παιδί να ντρέπεται ή να το κάνουν να νιώθει ότι έκανε κάτι κακό. Απεναντίας πρέπει να το ενθαρρύνουν να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να του δείξουν εμπιστοσύνη ότι σύντομα θα ξεπεράσει το πρόβλημα.Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι χρήσιμο οι γονείς να συζητήσουν το θέμα με ειδικό ψυχίατρο για το παιδί και τον έφηβο. Αυτός θα θα αξιολογήσει τη σωματική και συναισθηματική συνιστώσα των προβλημάτων που προκαλούν την ενούρηση. Ακολούθως θα εργαστεί με το παιδί και τους γονείς του για να λύσει τα προβλήματα αυτά.

Συσκευή αφύπνισης: Στην ουσία ένα pamper με ηλεκτρόδια, που ενεργοποιούν ένα κουδούνι μόλις το παιδί αρχίσει να βρέχεται. Δοκιμάσθηκε στην Ελλάδα σε περιορισμένη μάλλον κλίμακα και απέτυχε, δεδομένης και της ανεπαρκούς υποστήριξης που είχε από τους εισαγωγείς της. Πολλές οικογένειες επιπλέον δεν δέχονται να την εφαρμόσουν επειδή τα αποτελέσματά της αργούν να φανούν και η ίδια είναι πολλές φορές ενοχλητική και δύσκολη στην πράξη-συχνά ξυπνούν όλοι οι άλλοι εκτός από το παιδί που βρέχεται. Οι σύγχρονες απόψεις συνιστούν σε περίπτωση που διαπιστώνεται έλλειψη κατανόησης εκ μέρους των γονέων, να αποφεύγονται εντελώς μέθοδοι όπου απαιτείται συνεργασία των γονέων, όπως πχ ξύπνημα το βράδυ ώστε το παιδί να οδηγηθεί στην τουαλέτα για να κενώσει την κύστη του σε τακτά χρονικά διαστήματα, συσκευές αφύπνισης κλπ. Και αυτό επειδή βρέθηκε ότι οι γονείς αυτοί τείνουν να τιμωρήσουν το παιδί επειδή θεωρούν ότι εκείνο τους "ξύπνησε" και δεν τους άφησε να αναπαυθούν.

Αντικαταθλιπτικά φάρμακα: Στην πραγματικότητα, εκμεταλλεύονται μία "παρενέργεια" τους. Στις βόρειες χώρες δοκιμάστηκαν αρκετά με μέτρια αποτελέσματα, αλλά άρχισαν να εγκαταλείπονται μόλις παρουσιάσθηκαν περιπτώσεις δηλητηριάσεων και θανάτων εξ αιτίας αυξημένης δοσολογίας, ατυχημάτων κλπ. Στη χώρα μας δοκιμάσθηκαν ελάχιστα καθώς δεν θεωρήθηκε λογικό να υποβάλλεται σε αγωγή με ψυχοφάρμακα ένα κατά τα άλλα φυσιολογικό παιδί.

Αντιχολινεργικά φάρμακα (Οξυβουτίνη): Αποτελεσματική θεραπεία σε περιπτώσεις ακράτειας ενηλίκων λόγω άλλων οργανικών αιτίων όπως ασταθής ή υπεραντιδραστική κύστη, ούρηση από προσπάθεια κλπ, προσπάθησε να εκμεταλλευθεί το χώρο αφού υπάρχουν ορισμένες ομοιότητες μεταξύ των παθήσεων αυτών. Όμως, και εδώ δεν είχαμε αιτιολογική θεραπεία, εφόσον έχει αποδειχθεί ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα ενουρητικά παιδιά έχουν φυσιολογική κύστη, με αποτέλεσμα η Οξυβουτίνη να αποτύχει και να απογοητεύσει όσους γιατρούς το δοκίμασαν.

Εκείνο που είναι σημαντικό να συγκρατήσουν οι γονείς είναι ότι η ενούρηση είναι αρκετά συχνή στα παιδιά, συμβαίνει περισσότερο στα αγόρια, υπάρχει οικογενειακή προδιάθεση, τα αίτια είναι συνήθως λειτουργικά και σπάνια συνδέονται με σοβαρή οργανική ανωμαλία ή ασθένεια, κάποτε μπορεί να έχουν σχέση με ψυχολογικούς παράγοντες και ότι με την εφηβεία το πρόβλημα φεύγει.