ΒΑΦΤΙΣΗ

Sandy7280 · 3 Απριλίου, 2008

Τα σύμβολα της Βάπτισης

ΚΟΛΥΜΒΗΘΡΑ

Η λέξη κολυμβήθρα είναι πανάρχαιη και σημαίνει τον τόπο για κολύμβηση στη δε εκκλησιαστική γλώσσα, σκεύος προς βάπτιση, προς ολόσωμη δηλαδή κατάδυση του σώματος των βαπτιζομένων. Η σημερινή μορφή της κολυμβήθρας που κυριάρχησε μετά την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας κολυμβήθρας δηλαδή του βαπτιστηρίου. Η χρήση του βαπτιστηρίου είναι γνωστή από τον Γ αιώνα. Ήταν ειδικό οικοδόμημα στο μπροστινό μέρος του ναού, σχήματος κυρίως στρογγυλού, κατά το πρότυπο των ρωμαϊκών μαυσωλείων ή οκταγωνικού κατά το πρότυπο των ρωμαϊκών θερμών ή για λόγους συμβολικούς αφού ο αριθμός οκτώ για τον αρχαίο χριστιανισμό είναι σύμβολο της ανάστασης. Ο χριστιανός με το βάπτισμα εισέρχεται στην όγδοη ημέρα που ο Χριστός εγκαινίασε. Το μέγεθος των αρχαίων βαπτιστηρίων ήταν αρκετά μεγάλο γιατί οι βαπτίσεις ήταν ομαδικές. Εσωτερικά ήταν διακοσμημένα με βιβλικές παραστάσεις και διαιρούνταν σε δύο μέρη: α) Το "προαυλιον" όπου γίνονταν οι τελετές των εξορκισμών, απόταξης κτλ. και β) τον εσώτερο χώρο ή φωτιστήριο όπου οι φωτιζόμενοι ξεντύνονταν, αλείφονταν με το επορκιστό έλαιο και στη συνέχεια όπως ο Χριστός "από του σταυρού επί το προκείμενον μνήμα" εισέρχονταν στη μέση του εσώτερου χώρου όπου υπήρχε ευρύχωρη δεξαμενή ή λεκάνη "η κολυμβήθρα των ιερών ναμάτων". Η δεξαμενή αυτή που είχε σχήμα σταυρού ή κύκλου με υπόγειο σωλήνα γέμιζε με "ύδωρ ζων" τρεχούμενο δηλαδή νερό.

Η κολυμβήθρα του βαπτίσματος όμως πέρα από την έννοια του συγκεκριμένου χώρου έχει και κάποιες συμβολικές προεκτάσεις και έχει προτυπωθεί τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. Η κολυμβήθρα Βηθεσδά πχ. είναι εικόνα της κολυμβήθρας του βαπτίσματος ενώ το "ζων ύδωρ" εκπορευόμενο μάλιστα από την άνω Ιερουσαλήμ "ζώντας γεννά". Το γεγονός επίσης ότι ο προφήτης Ελισαίος έβαλε τα "πονηρά ύδατα = πικρά και αγονοποιά" σε "υδρίσκην καινήν" σημαίνει "την νέαν κολυμβήθραν" την "μήτραν ύδατος" "ένθα η των δικαίων γίνεται αναγέννησις". Γι' αυτό και στην Πατερική σκέψη η κολυμβήθρα θεωρείται ως "μητέρα, της υιοθεσίας" πνευματική μητέρα, κολυμβήθρα της Τριάδος Ι και εργαστήριο σωτηρίας των ανθρώπων.

ΝΕΡΟ

Το νερό συνδέθηκε και ουσιαστικά ταυτίστηκε με το βάπτισμα έτσι ώστε να μιλάμε για το μυστήριο του ύδατος. Η ίδια η λέξη βαπτίζω σημαίνει βυθίζω εις ή υπό το ύδωρ. Στην Καινή Διαθήκη το βάπτισμα ονομάζεται και το λουτρό του ύδατος ενώ στην Παλαιά Διαθήκη ο προφήτης Ησαΐας μιλά για κάθαρση της ψυχής με το νερό, ο δε λουτήρας που υπήρχε στη σκηνή του μαρτυρίου συμβολίζει το βάπτισμα. Στον ευαγγελιστή Ιωάννη επισημαίνεται ότι εάν κανείς δε ι γεννηθεί "εξ ύδατος και Πνεύματος" δεν μπορεί να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ευνούχου της Κανδάκης, ο οποίος είπε στο Φίλιππο που τον κατηχούσε "ιδού ύδωρ, τι κωλύει με βαπτισθήναι;" Αλλά και ο ίδιος ο Κύριος βαπτίσθηκε στον Ιορδάνη "και βαπτισθείς ο Ιησούς ανέβη ευθύς από του ύδατος".

Το ίδιο και στην πράξη της Εκκλησίας αργότερα το βάπτισμα γίνεται όπου υπάρχει νερό "ένθα ύδωρ εστί". Το νερό λοιπόν στη συνείδηση της Εκκλησίας γίνεται σύμβολο του βαπτίσματος, σύμβολο αναγέννησης και σωτηρίας. Και το ερώτημα είναι: γιατί το νερό ειδικά έχει αυτή την ιερή αποστολή;

Εάν ανατρέξουμε στο θρησκευτικό συμβολισμό και την καθημερινή χρήση του νερού θα διαπιστώσουμε ότι προβάλλει α) ως σύμβολο του καθαρμού β) ως σύμβολο της ζωής και της γονιμότητας και γ) ως σύμβολο του θανάτου και της καταστροφής. Οι συμβολισμοί αυτοί δεν είναι καθόλου άσχετοι τόσο με τις κοσμολογικές αντιλήψεις της αρχαίας εποχής όσο και με τη σημασία του νερού στις ανάγκες της ζωής.

Έτσι λοιπόν το νερό εκλαμβάνεται ως "αρχή των όντων" ως το καλύτερο από τα στοιχεία του κόσμου, το πιο κοινό, πρόχειρο, προσιτό και εύχρηστο. Η φυσική του μάλιστα δυνατότητα να καθαρίζει το επέβαλλε ως "ρύπου καθάρσιον" μία ιδιότητα που βλέπουμε να αξιοποιείται στους καθαρμούς της μυστηριακής λατρείας (Ίσιδας, Μίθρα, Κυβέλης κλπ.) και στις τελετουργίες της Παλαιάς Διαθήκης αλλά και στο χριστιανικό βάπτισμα με μία νέα όμως διάσταση και σημασία αφού το νερό ως η αρχή του καθαρμού δεν περιορίζεται μόνο στη σωματική κάθαρση αλλά επεκτείνεται και στην ψυχική "ει προσλάβοι χάριν του Πνεύματος".

Το νερό επίσης είναι και σύμβολο της ζωής διότι ταυτίζεται με τη ζωή. Χωρίς αυτό δεν μπορεί να υπάρξει ζωή. Τα πάντα εξαρτώνται από το νερό. "Ύδωρ την γην βαστάζει" λέγει ο άγιος Ιππόλυτος. "Χλοοποιόν και ζωοποιόν εστί το ύδωρ" τονίζει ο άγιος Κύριλλος. Αν σταθούμε μάλιστα και στη βιβλική αντίληψη του κόσμου θα δούμε πως το νερό είναι το βασικό στοιχείο ή το υλικό του κόσμου. Αντιπροσωπεύει την ίδια τη δημιουργία, ολόκληρο τον κόσμο για τον οποίο ο Δημιουργός χαίρεται διότι αντανακλά και υπογραμμίζει τη δόξα Του. Από το πρώτο εκείνο στοιχείο της

δημιουργίας ξεπήδησε η ζωή χάρη βέβαια στη δύναμη του λόγου του Θεού και στο πνεύμα του Κυρίου που "επεφέρετο επάνω του ύδατος"

Είναι όμως το νερό και σύμβολο της καταστροφής και του θανάτου, το βάθος που σκοτώνει και εκμηδενίζει, η σκοτεινή κατοικία των δαιμονικών δυνάμεων.

Όλες αυτές τις συμβολικές διαστάσεις και σημασίες του νερού τις βλέπουμε στην Αγία Γραφή, στην ιστορία της δημιουργίας, της πτώσης και της σωτηρίας του ανθρώπου. Τις βλέπουμε τυπολογικά να καταλήγουν και να εκπληρώνονται στο βάπτισμα πράγμα που σημαίνει πως το μυστήριο αυτό δεν είναι έξω από το μυστήριο της οικονομίας του Θεού, το σχέδιο της σωτηρίας του ανθρώπου. Το νερό δεν θα μας ενδιέφερε πέρα από τη βιοτική αναγκαιότητα του εάν ως υλικό στοιχείο δεν εντασσόταν στο σχέδιο του Θεού για τον αγιασμό και την ανακαίνιση του ανθρώπου. Ο Θεός, λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός "πρώτω τοίνην τω ύδατι προσέταξεν εξαγαγείν ψυχήν ζώσαν επειδή ήμελλε δι ύδατος και του εν αρχή επιφερομένου τοις ύδασιν αγίου Πνεύματος, ανακαινίζειν τον άνθρωπον".

Όπως λοιπόν στην πρώτη δημιουργία από το νερό ξεπήδησε η ζωή, έτσι και στο βάπτισμα με τη δύναμη του Πνεύματος το νερό ξαναποκτά την αρχική του λυτρωτική σημασία και χαρίζει τη νέα εν Χριστώ ζωή. Το νερό επίσης του κατακλυσμού με το οποίο ο Θεός κατέπνιξε την κοσμική αμαρτία είναι τύπος του βαπτίσματος διότι τότε το νερό "την ανθρωπείαν φύσιν εθανάτωσεν" και τώρα το νερό του βαπτίσματος "τους θανόντος εζωοποίησεν" και "επαποπνίγει τους απειθούντας δαίμονας" ενώνοντας τους πιστούς με τη νέα κιβωτό, την Εκκλησία. Η διάβαση της Ερυθράς θάλασσας εμφανίζεται ως μία νέα νίκη του Θεού στο δράκοντα της θάλασσας ως πέρασμα από το θάνατο στη ζωή. "Διέβησαν εκείνοι πέλαγος" λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος "διέβης συ θάνατον". Το ίδιο και ο Ιορδάνης δεχόμενος στα νερά του τον ίδιο το Χριστό διεσκόρπισε τη χάρη του βαπτίσματος σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο νιπτήρας αλλά και το νερό τέλος από την πλευρά του Χριστού είναι σύμβολο του βαπτίσματος. "Του βαπτίσματος σύμβολο και των μυστηρίων εστί το αίμα εκείνο και το ύδωρ εξ εκάτερων τούτων η Εκκλησία γεγένηται". Από την πλευρά του Χριστού δημιουργήθηκαν το βάπτισμα και η ευχαριστία, τα μυστήρια, η ίδια η Εκκλησία.

Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να επισημάνουμε πως το νερό ως σύμβολο του βαπτίσματος έχει αξία γιατί όπως φάνηκε και από την τυπολογική του ερμηνεία που ήδη αναφέραμε καταλήγει στο Χριστό που καθιέρωσε το βάπτισμα και βαπτίζει εν αγίω Πνεύματι. Η μυστηριακή και σωτηριολογική αξία του νερού και του βαπτίσματος έγκειται σε δύο βασικούς παράγοντες : α) στο αίμα του Χριστού, τη θυσία δηλαδή και την ανάσταση Του και β) στη δύναμη του αγίου Πνεύματος που μας αναγεννά "άνωθεν".

Το νερό έξω από το Χριστό και το άγιο Πνεύμα είναι ένα απλό φυσικό στοιχείο λιτό, αδύναμο, για την πνευματική αναγέννηση του ανθρώπου. Μπορεί να κάνει τα πάντα το νερό αλλά "υπό του Πνεύματος κινήσεως την γέννεσιν λαμβάνει το δε πνεύμα από του των όλων Θεού την αρχήν έχει". Γίνεται μέσο ψυχικού καθαρμού με τη χάρη του αγίου Πνεύματος όπως ήδη τονίσαμε στην αρχή του σχόλιου. Είναι "το ύδωρ της ζωής" λαμβάνοντας αυτή τη δύναμη και τη χάρη "εκ της του Πνεύματος παρουσίας". Γίνεται "σωτήριον ύδωρ", "τάφος" και "μήτηρ", "σύμβολον του θανάτου", "ταφής και αναστάσεως" σύμβολο του θανάτου και της αναστάσεως του Χριστού.

ΕΠΟΡΚΙΣΤΟ ΕΛΑΙΟ

Το λάδι με το οποίο ο φωτιζόμενος χρίεται πριν τη βάπτιση από τον ιερέα σε ορισμένα σημεία του σώματος του και από τον ανάδοχο "πανσώμως" δηλαδή σε όλο του το σώμα λέγεται επορκιστό λόγω του εξορκιστικού του χαρακτήρα. Η χρήση του στο βάπτισμα γίνεται για τους παρακάτω λόγους :

Α) Ως φυσικό στοιχείο το λάδι θεωρείται από πολύ παλιά ως φάρμακο. Γνωστή είναι η περίπτωση που οι απόστολοι χρησιμοποιούσαν λάδι για θεραπεία ασθενών. "Ήλειφον ελαίω πολλούς αρρώστους και εθεράπευον". Επίσης ο καλός Σαμαρείτης έδεσε τα τραύματα του αγνώστου που βρήκε στο δρόμο του "επιχέων έλαιον και οίνον". Όπως λοιπόν θεραπεύει τις σωματικές πληγές έτσι και με τη δύναμη του Θεού αποκτά "χάριν πνευματικήν και δύναμη ενεργητικήν" ώστε όχι μόνο να καθαρίζει τα ίχνη των αμαρτημάτων αλλά και να εξορκίζει και να φυγαδεύει τις αόρατες δυνάμεις του πονηρού. Προσφέρεται "τοις τετραυματισμένοις παρά του κοινού εχθρού" δηλαδή του διαβόλου και θεραπεύει κάθε "σημείον αμαρτίας και ανομίας ή σατανικής αιτίας".

Β) Είναι επίσης το λάδι μια φυσική πηγή φωτός και συνεπώς χαράς. Το βάπτισμα μάλιστα είναι το κατ'εξοχήν μυστήριο του φωτός αφού ο φωτιζόμενος περνά από το σκότος του διαβόλου στο φως του Χριστού "Ήτε ποτέ σκότος, νυν δε φως εν Κυρίω".

Γ) Είναι σύμβολο της συμφιλίωσης, της ειρήνης και του ελέους του Θεού. Ο κλάδος της ελιάς που έφερε πίσω το περιστέρι μετά τον κατακλυσμό του Νώε "εις δείγμα του ελέους ην", της άπειρης χρηστότητας του Θεού και της πνευματικής αγαλλίασης του αγίου Πνεύματος. Το λάδι επίσης χρησιμοποιούνταν κατά την αρχαιότητα στους αθλητικούς αγώνες ως μία φυσική μέθοδος τόνωσης των σωμάτων των αθλητών. Έτσι κι εδώ στο βάπτισμα ο φωτιζόμενος ως πνευματικός αθλητής που εισέρχεται στο στάδιο των πνευματικών αγώνων αλείφεται σ' όλο του το σώμα για να το θωρακίσει και να καταστήσει όλα τα μέλη του άτρωτα και "αχείρωτα τοις παρά του εναντίου πεμπομένοις βέλεσι".

Δ) Το επορκιστό έλαιον τέλος, θεωρείται σύμβολο "της ποιότητος του Χριστού" και η επάλειψη όλου του σώματος ως εγωκεντρισμός του όλου ανθρώπου στην καλλιέλαιο του Χριστού και ως κοινωνία "της ποιότητος της αληθινής ελαίας". Κόβεται ο άνθρωπος από την αγριέλαιο της αμαρτίας και μπολιάζεται στην "καλλιέλαιον" του Χριστού, ενώνεται με το Χριστό και εμφυτεύεται στην Εκκλησία.

ΣΤΑΥΡΟΣ

Ο σταυρός που δίνεται στο νεοφωτισθέντα μετά το χρίσμα και την ένδυση είναι εξέλιξη του παλαιού "σταυρίου" ή "σταυρίων" δηλαδή λωρίδας υφάσματος ή ενός κορδονιού που τυλιγόταν στον τράχηλο, δενόταν σταυροειδώς στο στήθος και δενόταν στο πίσω μέρος του κορμιού ή στη μέση του βαπτισθέντος.

"Σημείον ο σταυρός του σωτήρος και σφραγίς τε και τρόπαιον" λέει ο άγιος Συμεών. "Σημείον πιστών και φόβος δαιμόνων" κατά τον άγιο Κύριλλο. Είναι λοιπόν ο σταυρός που δίδεται στο βάπτισμα η σφραγίδα των χριστιανών, η σφραγίδα του Κυρίου, σταυρωθέντος και αναστάντος. Φορώντας ο νεοφώτιστος στο λαιμό του το σημείο του σταυρού εκφράζει το "Χριστώ συνεσταύρωμαι" και το "όστις θέλει οπίσω μου ελθείν.....αράτω τον σταυρόν αυτού ".Αποδέχεται το .πνεύμα της θυσίας, της αποφασιστικότητας, της αυταπάρνησης και της αυτοπαραίτησης από τα πράγματα του κόσμου που συνεπάγεται η νέα εν Χριστώ ζωή". Ο παλαιός άνθρωπος συσταυρώθηκε με το Χριστό ακριβώς για να ζήσει ο νέος άνθρωπος, νεκρός ως προς την αμαρτία "τω Θεώ εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών".

ΛΑΜΠΑΔΑ

Η λαμπάδα είναι σύμβολο του φωτισμού του Χριστού τον οποίο έλαβαν οι φωτισθέντες κατά το βάπτισμα αλλά και σύμβολο της παρουσίας του ανθρώπου ως φωτός μέσα στον κόσμο κατά το "ούτω λαμψάτω το φως ημών έμπροσθεν των ανθρώπων..."

Όταν βαπτιζόμαστε, λέει ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας, "υπέρ τον ήλιον η ψυχή λάμπει τω πνεύματι καθαιρομένη". Είναι η αίγλη και η δόξα που δεχόμαστε από το Θεό και την οποία μετά το βάπτισμα συμβολικά δηλώνουμε με την αναμμένη λευκή λαμπάδα.

ΕΝΔΥΜΑΤΑ

Τα βαπτιστικά ενδύματα μαρτυρούνται στην εκκλησία από τον Δ' αιώνα. Είναι τα ιμάτια "τα πνευματικώς λευκά κατά τον άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων. Είναι η κατάλληλη για την περίσταση εσθήτα κατά τον άγιο Διονύσιο τον Αεροπαγίτη που δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η βασική κοσμική ένδυση, ο χιτώνας της εποχής εκείνης, κάτι σαν το ιερατικό στιχάριο. Έχουμε όμως μαρτυρίες τόσο για την κάλυψη του κεφαλιού "οθόνη σοι λευκή καθάπερ διάδημα την κεφαλήν διασφίγγει, την ελευθερίαν κηρύττουσα", όσο για τα υποδήματα "ου μόνον λαμπράν στολήν αλλά και υποδήματα ομοιόμορφα φέρουσιν".

Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης περιγράφει ως εξής την τάξη και τη σημασία των ενδυμάτων. Ο βαπτισθείς και χρισθείς, λέει, φορά στο κεφάλι "κουκούλιον" ως περικεφαλαία και σκέπη του Θεού και "φυλακήν των αισθητηρίων" περισσότερα των οποίων βρίσκονται στο κεφάλι. Κατόπιν φορά "χιτώνα λευκό" που λέγεται και "αναβόλιον = μανδύας εις τύπον του θείου φωτός και της αγγελικής καθαρότητος", αφού ο βαπτισθείς "υιός φωτός και όλος άσπιλος τε και καθαρός απεδείχθει". Εκείνο που πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα είναι ότι στην παράδοση της Εκκλησίας δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην ομοιομορφία, το χρώμα, το συμβολισμό και την πνευματική διάσταση που έχουν τα βαπτιστικά ενδύματα. Παντού βλέπουμε εκφράσεις που τονίζουν και δηλώνουν τη λευκότητα, λαμπρότητα και καθαρότητα των ενδυμάτων αυτών. Η αλλαγή πρέπει να φανεί. Η χαρά της Εκκλησίας για την επιστροφή του χαμένου παιδιού στο Θεό πρέπει να εκδηλωθεί. Η λαμπρότητα της ψυχής, το εσωτερικό κάλλος και η αρετή πρέπει να συμβολισθούν και με το εξωτερικό σχήμα του βαπτισθέντος. Έτσι λοιπόν διαβάζουμε στους πατέρες για "Λαμπρά γαρ και διαυγή εσθήτα της αφθαρσίας ζωγραφούσα τα σύμβολα" για ιμάτια "όντως λευκά και λαμπρά και πνευματικά" για "φωτοειδείς εσθήτας" φωτίκια τα λέμε σήμερα, για "χιτώνα λευκόν" όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο άγιος Συμεών και το επισημάναμε ήδη πιο πριν. Όλα αυτά λοιπόν δεν είναι τυχαία. Αντανακλούν τη θεολογία και το συμβολισμό του μυστηρίου του βαπτίσματος το οποίο καλείται και φωτισμός - φώτισμα γιατί φωτίζει τη διάνοια και λαμπρύνει τη ψυχή του ανθρώπου. Τη λαμπρότητα αυτή και καθαρότητα που εκτυφλώνει το διάβολο, ώστε να μην τολμά να αντικρύσει το φωτισθέντα, εκφράζει το λευκό χρώμα.

Στο λευκό χρώμα η Εκκλησία βλέπει το ένδυμα του "παλαιού των ημερών" που ήταν "λευκό ωσεί χιών" το ένδυμα του Χριστού στη Μεταμόρφωση όπου τα "ιμάτια αυτού εγένετο λευκά ως το φως". Βλέπει ακόμη τα ενδύματα των αγγέλων κατά την Ανάσταση και Ανάληψη "και το ένδυμα αυτού (του αγγέλου) λευκόν ωσεί χιών", των μαρτύρων και των αγίων κατά την Αποκάλυψη "και εδόθη αυτοίς εκάστω στολή λευκή".

Σήμερα βεβαίως τα εμφώτεια είναι προσαρμοσμένα στις σύγχρονες ενδυματολογικές ανάγκες και απαιτήσεις αλλά δυστυχώς η πράξη αυτή έχει ατονίσει και έχει χάσει εν πολλοίς το νόημα και το συμβολισμό της. Το λευκό χρώμα έχει αντικατασταθεί από ποικίλα άσχετα χρώματα, σύμβολο περισσότερο της άγνοιας, της εκκοσμίκευσης και της καταναλωτικής ισοπέδωσης που κυριαρχεί στην εποχή μας. Η λειτουργική και πνευματική όμως παράδοση της Εκκλησίας επιμένει να τονίζει και να απαιτεί την αποκατάσταση και αυτού του συμβόλου στη συνείδηση των πιστών.

ΜΥΡΟ

Με το άγιο μύρο σφραγίζεται ο πιστός μετά το βάπτισμα στα διάφορα μέρη του σώματος του για να λάβει "το αντίτυπον ου εχρίσθη Χριστός" δηλαδή τη δωρεά του αγίου Πνεύματος.

Ο αγιασμός του μύρου στην αρχαία Εκκλησία ήταν κοινός με τον αγιασμό του επορκιστού ελαίου, αλλά από τον Ε' αιώνα το μύρο αγιάζεται χωριστά σύμφωνα με τη μαρτυρία Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Από τον Ζ' αιώνα και μετά ως ημέρα ευλογίας του μύρου καθορίστηκε η Μ.Πέμπτη πιθανόν διότι το βάπτισμα γινόταν τη νύκτα του Μ.Σαββάτου. Η ευλογία αυτή αρχικά γινόταν απ'όλους τους επισκόπους αλλά τελικά το προνόμιο αυτό μέχρι και σήμερα το έχει το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως δείγμα ενότητας των ορθοδόξων Εκκλησιών.

Το δοχείο που κρατά το μύρο "καλείται αλάβαστρον, εις τύπον του εκχυθέντος τη κεφαλή του Ιησού παρά της πόρνης μύρου". Είναι γνωστό το περιστατικό κατά το οποίο λίγο πριν το τελευταίο δείπνο στον Ιησού που βρισκόταν στη Βηθανία στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού "προσήλθεν αυτώ γυνή αλάβαστρον μύρου έχουσα βαρύτιμου" και τον εμύρωσε.

Το άγιο μύρο ως το ορατό σημείο της μετάδοσης της δωρεάς του αγίου Πνεύματος απαντάται με διάφορα ονόματα : Α) Χειρροθεσία διότι αρχικά η χορήγηση του αγίου Πνεύματος γινόταν με την επίθεση των χειρών του επισκόπου στο φωτισθέντα. Β) Χρίσμα, διότι χρίονταν οι βαπτισθέντες με το έλαιο του μύρου, όπως χρίονταν στην Παλαιά Διαθήκη οι ιερείς, οι βασιλείς και οι προφήτες προκειμένου να αναλάβουν τη διακονία τους και όπως ο Χριστός χρίσθηκε με άγιο Πνεύμα. Γ) Μύρο για την ευωδία που έχει, αφού δεν είναι σκέτο λάδι αλλά αποτελείται "εκ πλείστων άλλων ειδών εύοσμων" συμβολίζοντας "το εύοσμον της αγιωσύνης του Πνεύματος" αλλά και την ευωδία του Χριστού. Με τον όρο αυτό είναι γνωστό και σήμερα. Δ) Σφραγίς είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται και για άλλα σημεία του βαπτίσματος, όπως πχ. Για τη σφραγίδα του σταυρού που διδόταν στους κατηχουμένους τη στιγμή που εγγράφονταν στους καταλόγους της Εκκλησίας προκειμένου να προετοιμασθούν για το βάπτισμα. Είναι πάλι η σφραγίδα του σταυρού που διδόταν στο φωτιζόμενο την ημέρα της ονοματοδοσίας του. Το ίδιο το βάπτισμα ονομάζεται και σφραγίς "η σφραγίς ουν το

ύδωρ εστίν", "το λουτρόν εστί δευτέρου βίου σφραγίς". Κυρίως όμως η σφραγίδα αναφέρεται στο χρίσμα.

Ο όρος "σφραγίς" προέρχεται από τον εξωχριστιανικό κόσμο που εσήμαινε είτε το αντικείμενο με το οποίο κάποιος αποτύπωνε ένα σημάδι είτε το ίδιο το αποτύπωμα. Οι βούλες πχ. πάνω στο κερί ή τα πρόσωπα τα εντυπωμένα στα νομίσματα είναι σφραγίδες . Το σημάδι πάνω σε ζώα για να αναγνωρίζονται στους νεοσύλλεκτους για να δείχνουν σε ποιον βασιλιά ανήκουν, στους δούλους ως σημάδι κυριότητας και αποτύπωμα στιγματισμού, στους πιστούς ως σημάδι αφιέρωσης σε κάποια θεότητα, πέρασε και στο χριστιανικό βάπτισμα αλλά με νέο περιεχόμενο. Και στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε τη σφραγίδα ως σημάδι του Θεού. Ο Κάϊν πχ. σημαδεύεται από το Θεό για να μη μπορεί κανείς να τον σκοτώσει. Η περιτομή επίσης των Ιουδαίων θεωρείται σφραγίδα και σημάδι της διαθήκης με το Θεό, "σφραγίδα της δικαιοσύνης της πίστεως" που έλαβε ο Αβραάμ ή και ως ένδειξη καταγωγής των απογόνων από το δικό του γένος. Στην Αποκάλυψη οι άγιοι είναι σημαδεμένοι με το σημείο του αρνιού.

Η σφραγίδα λοιπόν με όλες αυτές τις σημασίες που αναφέραμε κατά την αρχαιότητα και την Παλαιά Διαθήκη χρησιμοποιείται και στη βαπτισματική ορολογία με νέο περιεχόμενο όπως ήδη τονίσαμε. Ως σφραγίδα της δωρεάς του αγίου Πνεύματος ως σημάδι της νέας διαθήκης "ως εκτύπωσις των θείων δωρημάτων"

ΨΑΛΙΔΙ ΚΟΥΡΑΣ

Το ψαλίδι χρησιμοποιείται για την κουρά των μαλλιών των νεοφώτιστων. Μία πράξη που είναι σύμβολο θυσίας, υπακοής και αφοσίωσης στο Θεό. Πρόκειται περί εκχριστιανισμένου ειδωλολατρικού εθίμου σύμφωνα με το οποίο οι Έλληνες συνήθιζαν να αφήνουν τα μαλλιά των παιδιών να μεγαλώσουν για να τα κόψουν στον κατάλληλο χρόνο και να τα αφιερώσουν στους θεούς "ειώθασιν γαρ οι Έλληνες ...των παίδων.... τους μαλλούς εάν και τούτους μετά χρόνον ανατιθέναι τοις δαίμοσιν"

Στην Αγία Γραφή επίσης και ειδικότερα στην Παλαιά Διαθήκη η εκκοπή των μαλλιών ήταν σημείο αφιέρωσης στο Θεό "η αν ημέρα πληρώσει ημέρας ευχής αυτού, προσοίσει αυτός (ο ιερεύς ) παρά τας θύρας της σκηνής του μαρτυρίου ....και ξυρήσεται.,.την κεφαλήν της ευχής αυτού και επιθήσει τας τρίχας επί το πυρ, ο εστίν υπό την θυσίαν του σωτηρίου".

Με αυτήν ακριβώς την έννοια "ως απαρχή και θυσία" αντιλαμβάνεται και η χριστιανική Εκκλησία την κουρά των νεοφώτιστων δηλαδή σύμβολο του ότι είναι ιδιοκτησία του Θεού, του ότι του ανήκει εξ' ολοκλήρου σ' αυτόν. Γι' αυτό και τα μαλλιά δεν τα πετούν όπου τύχει αλλά τα θέτουν "εν τόπω ιερώ".

Απόσπασμα από το βιβλίο των:

ΙΩΑΝΝΗ Β. ΚΟΓΚΟΥΛΗ ΧΡΗΣΤΟΥ Κ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Ι. ΣΚΑΛΤΣΗ

Sandy7280 · 3 Απριλίου, 2008