filos`ifigen

Τα ποσοστά επιτυχίας στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή Ημερομηνία δημοσίευσης: 7 Ιανουαρίου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν πάψει πλέον να είναι άγνωστες λέξεις για πολλά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες είναι η σπερματέγχυση (IUI) και η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με ή χωρίς μικρογονιμοποίηση (ICSI). Πολλά ζευγάρια προχωρούν σε μια τέτοια θεραπεία χωρίς να ξέρουν ποια είναι τα πραγματικά ποσοστά επιτυχίας της. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουν τα νούμερα αυτά για να είναι σε θέση να αποφασίζουν πιο σωστά, αλλά και για να μην πλανώνται σχετικά με την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Για να δοθεί το μέτρο σύγκρισης πρέπει να πούμε πως αν ένα φυσιολογικό ζευγάρι προσπαθεί να συλλάβει με απλή σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών της γυναίκας, με φυσιολογικό σπέρμα, σωστή παραγωγή ωαρίου και ανοιχτές και τις δύο σάλπιγγες, οι πιθανότητες να επιτευχθεί εγκυμοσύνη είναι 6%. Με άλλα λόγια κάθε μήνα που προσπαθεί μια γυναίκα να συλλάβει έχει πιθανότητες αποτυχίας 94%! Για να μην τρομάξουν οι αναγνώστριες να εξηγήσουμε εδώ πως πρέπει να προσπαθήσουν για τουλάχιστον ένα χρόνο για να θεωρήσουμε ότι έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας και να γίνει διερεύνησή της με τις ανάλογες εξετάσεις. Κατά συνέπεια στη διάρκεια των 12-18 μηνών προσπάθειας το ποσοστό επιτυχίας του 6% πολλαπλασιάζεται. Η σπερματέγχυση Η σπερματέγχυση είναι μια σχετικά απλή μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κατά την οποία επεξεργαζόμαστε το σπέρμα, βελτιώνουμε τα χαρακτηριστικά του και το εγχύουμε μέσα στην κοιλότητα της μήτρας με έναν λεπτό καθετήρα. Όταν δεν γίνεται χρήση φαρμάκων για τη διέγερση των ωοθηκών η όλη διαδικασία ονομάζεται φυσικός κύκλος. Αν γίνεται ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροφίνες ή χάπια κιτρικής κλομιφαίνης ονομάζουμε τον κύκλο αντίστοιχα. Πολλά ζευγάρια πιστεύουν πως με την σπερματέγχυση λύνονται τα προβλήματα υπογονιμότητας και επίκειται η εγκυμοσύνη. Η πραγματικότητα είναι πως με τη διαδικασία αυτή βελτιώνουμε πάρα πολύ το ποσοστό επιτυχίας -ουσιαστικά το διπλασιάζουμε ή τριπλασιάζουμε ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας- αλλά και πάλι το εύρος του είναι 15-18%. Η σπερματέγχυση λοιπόν δεν είναι πανάκεια, αλλά προσφέρει σημαντικά αυξημένα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με τη σεξουαλική επαφή. Αν συνυπολογίσουμε το χαμηλό κόστος της σπερματέγχυσης, την ευκολία της ως μεθόδου, την επαναληψιμότητά της και το γεγονός ότι είναι ατραυματική για τη γυναίκα, βλέπουμε πως τα ποσοστά επιτυχίας που παρέχει είναι ικανοποιητικά. Πρέπει δηλαδή να σκεφθούμε πως θα χρειαστούν τουλάχιστον 3 κύκλοι σπερματέγχυσης προκειμένου να έχουμε καλές πιθανότητες επιτυχίας. Πολλοί γυναικολόγοι προτείνουν 6 κύκλους σπερματέγχυσης. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο ειδικός να λάβει υπ' όψιν του τόσο το λόγο της υπογονιμότητας, όσο και την ψυχολογική και οικονομική κατάσταση του ζευγαριού. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου το ζευγάρι απογοητεύεται τόσο πολύ από τις επαναλαμβανόμενες αποτυχίες των σπερματεγχύσεων ώστε όταν έρχεται η στιγμή να προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα -δηλαδή στην εξωσωματική γονιμοποίηση- δεν υπάρχει το κουράγιο και η θέληση που χρειάζεται. Κατά συνέπεια ο ρόλος του γυναικολόγου που είναι ειδικευμένος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι πολλαπλός: να προτείνει την θεραπεία εκλογής, να καθορίζει τη διάρκειά της, να ενημερώνει το ζευγάρι για το επόμενο θεραπευτικό στάδιο σε περίπτωση αποτυχίας και να λαμβάνει υπ' όψιν του τους παράγοντες εκείνους που μπορεί να οδηγήσουν το ζευγάρι σε απογοήτευση ή και απόγνωση, προτείνοντας ακόμα και ψυχολογική υποστήριξη αν χρειαστεί. Η εξωσωματική γονιμοποίηση Η μέθοδος αυτή για τα περισσότερα ζευγάρια σημαίνει πολλά έξοδα, στρες, αναμονή, και φυσικά ιατρική επέμβαση. Το κυριότερο όμως είναι πως πολλοί πιστεύουν ότι τα ποσοστά επιτυχίας της IVF είναι εξαιρετικά υψηλά και ότι το πιθανότερο είναι πως το τέλος της θεραπείας θα τους βρει με ένα παιδί στην αγκαλιά τους. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως ο σκοπός του Γυναικολόγου που είναι ειδικευμένος στην IVF συμπίπτει με αυτόν του υπογόνιμου ζευγαριού: την τεκνοποίηση. Επιπλέον ο ειδικός πρέπει να εξασφαλίσει ότι η διαδικασία είναι ασφαλής για τη γυναίκα, σύντομη και οικονομικά προσιτή. Στα πλαίσια αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιμόρφωση του ζευγαριού και η ενημέρωσή του για το τι πραγματικά σημαίνει IVF πέρα από το τεχνικό μέρος της διαδικασίας. Με δεδομένο λοιπόν τον αριθμό εμβρύων που νόμιμα μπορούν να μεταφερθούν στη μήτρα κατά τη διαδικασία της εμβρυομεταφοράς, το τελικό δηλαδή στάδιο της IVF, το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται μεταξύ 45-48%. Τι πραγματικά σημαίνει αυτό το νούμερο; Το νούμερο αυτό κατ' αρχήν αναφέρεται σε γυναίκες ηλικίας μέχρι 35 ετών. Μετά από αυτήν την ηλικία τα ποσοστά επιτυχίας αρχίζουν να πέφτουν κάθε χρόνο για να φτάσουν σε γυναίκες 40 ετών γύρω στο 12% και να πέσουν εν συνεχεία ακόμα πιο πολύ και να καταλήξουν στο 2-3% στα 44 χρόνια. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως τα ποσοστά αυτά, όπως και αυτά που θα ακολουθήσουν, αναφέρονται στο μέσο όρο των γυναικών, ανεξάρτητα από τα επίπεδα των ορμονών τους, τις ανατομικές ιδιαιτερότητες, τις προηγούμενες προσπάθειες και τέλος ανεξάρτητα από την ποιότητα του σπέρματος. Κάθε ζευγάρι δηλαδή έχει τα δικά του ποσοστά επιτυχίας, τα οποία όμως είναι αδύνατον να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Για το λόγο αυτό η εκτίμηση γίνεται κατά προσέγγιση και πάντα με βάση τα νούμερα που αναφέραμε. Επιπλέον έχει υπολογιστεί πως το συνολικό ποσοστό επιτυχίας για μια γυναίκα (έως 35 ετών) που θα υποβληθεί σε θεραπεία 3 φορές ανέρχεται στο 70%. Το επόμενο άγνωστο κομμάτι των ποσοστών είναι η πραγματική τους σημασία. Έστω ότι έχουμε μια γυναίκα 34 ετών. Το γενικό ποσοστό επιτυχίας για IVF είναι 45%. Τι σημαίνει αυτό; Τα ποσοστά αναφέρονται στην επίτευξη θετικού τεστ εγκυμοσύνης (βιοχημική εγκυμοσύνη) ή στη διάγνωση καρδιακής λειτουργίας του εμβρύου στο υπερηχογράφημα μερικές εβδομάδες μετά το τέλος της θεραπείας (κλινική εγκυμοσύνη). Κατά τη διάρκεια όμως των πρώτων εβδομάδων της κύησης ένα σημαντικό ποσοστό εμβρύων σταματά να αναπτύσσεται και έτσι αυτά δεν φθάνουν στο στάδιο της καρδιακής λειτουργίας. Είναι προφανές ότι το ποσοστό επιτυχίας βιοχημικής εγκυμοσύνης (biochemical pregnancy success rate) είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό της κλινικής εγκυμοσύνης (clinical pregnancy success rate). Τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα αν λάβουμε υπόψιν μας το ποσοστό επιτυχίας που βασίζεται στις γεννήσεις παιδιών από προσπάθειες εξωσωματικής (take home baby rate). Η κάθε γυναίκα που εγκυμονεί έχει δυστυχώς πιθανότητα αποβολής 15%. Το ποσοστό αυτό μειώνεται καθώς η εγκυμοσύνη προχωρά και το έμβρυο μεγαλώνει, αλλά και πάλι είναι διαφορετικό για κάθε έγκυο και αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία της λόγω του μεγαλύτερου ποσοστού χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Επιπλέον για γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση, το ποσοστό αποβολής είναι ακόμη μεγαλύτερο και φθάνει το 20%. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γυναίκες αυτές έχουν πιο συχνά προβλήματα που μετατρέπουν μια εγκυμοσύνη σε υψηλής επικινδυνότητας (high risk pregnancy). Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως το ποσοστό που αφορά την επιτυχία της εξωσωματικής γίνεται ακόμη πιο μικρό αν αναφέρεται στην επιτυχή γέννηση ενός παιδιού. Ακόμη πιο πολύπλοκη γίνεται η κατάσταση αν σκεφθούμε ότι πολλές γυναίκες που ξεκινούν μια προσπάθεια δεν καταφέρνουν να φτάσουν στο στάδιο της εμβρυομεταφοράς. Ξεκινούν δηλαδή τη διέγερση των ωοθηκών και σταματούν γιατί έχουν μειωμένη ή μηδενική ανταπόκριση στα φάρμακα, δεν συλλέγονται ωάρια κατά την ωοληψία (empty follicle syndrome), δεν επιτυγχάνεται γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια άρα δεν δημιουργούνται έμβρυα (failed fertilisation) και δεν είναι δυνατή η εμβρυομεταφορά λόγω ανατομικών δυσκολιών. Φυσικά οι παραπάνω λόγοι δεν ισχύουν όλοι μαζί, αλλά καθένας ξεχωριστά. Για καθέναν από αυτούς όμως τα ποσοστά επιτυχίας πέφτουν. Αν δηλαδή για την εξαγωγή συμπερασμάτων και ποσοστών επιτυχίας λαμβάνονται υπ' όψιν όλες οι γυναίκες που ξεκινούν μια προσπάθεια εξωσωματικής, τότε αυτά είναι σαφώς χαμηλότερα απ' ότι αν βασίζονται στις γυναίκες που έχουν επιτυχημένη εμβρυομεταφορά, γιατί οι τελευταίες έχουν ξεπεράσει τους κινδύνους εγκατάλειψης της προσπάθειας. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα των εμβρύων. Όσο πιο καλή είναι η μορφολογία τους τόσο ανεβαίνει το ποσοστό επιτυχίας. Όλα τα παραπάνω γίνονται ακόμα πιο δυσνόητα αν μπουν στην εξίσωση τεχνικές όπως η μικρογονιμοποίηση (ICSI), οι βλαστοκύστες, η τεχνητή ωρίμανση ωαρίων (IVM), ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής (natural cycle), η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD), η χρήση παγωμένων ωαρίων, σπέρματος ή εμβρύων, η υποβοηθούμενη εκκόλαψη (assisted hatching) και αν αυτή γίνεται με χρήση laser και φυσικά τα διαφορετικά πρωτόκολλα θεραπείας (βραχύ, μακρύ, υπερμακρύ και υπερβραχύ), η χρήση αγωνιστών ή ανταγωνιστών και ανασυνδυασμένων ή ανθρώπειων γοναδοτροφινών. Το συμπέρασμα είναι πως τα ποσοστά επιτυχίας είναι διαφορετικά για κάθε περίπτωση υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Το φαινόμενο της χρήσης της στατιστικής προς όφελός μας είναι πλέον αρκετά διαδεδομένο σε πολλές επιστήμες (οικονομία, πολιτική) και πρέπει κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός, είτε είναι ο γιατρός, είτε ο ασθενής. Στην πρώτη περίπτωση η ευθύνη της δημιουργίας αβάσιμων ελπίδων είναι σημαντική. Στη δεύτερη, το ζευγάρι έχει δικαίωμα να γνωρίζει τα πραγματικά ποσοστά επιτυχίας της προσπάθειάς του και όχι ένα αυθαίρετο νούμερο που βγαίνει μέσα από διεθνείς στατιστικές που δεν έχουν σχέση με τις ιδιαιτερότητές του, αλλά ούτε και με τη συγκεκριμένη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Τα παραπάνω δεν σημαίνουν φυσικά ότι οι διεθνείς στατιστικές είναι άχρηστες. Αντίθετα, οι αριθμοί που δίνουν είναι πολύ εγκυρότεροι γιατί βασίζονται σε μεγάλα στατιστικά δείγματα ασθενών. Στη χώρα μας, που έχει μικρό πληθυσμό είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν μεγάλες στατιστικές μελέτες. Είναι όμως σημαντικό να εξηγούνται τόσο τα γενικά ποσοστά επιτυχίας, όσο και αυτά που αφορούν τη συγκεκριμένη Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, χωρίς να παραλείπονται διαφοροποιήσεις τους λόγω ιδιαιτεροτήτων της υπογονιμότητας του ζευγαριού. Εν κατακλείδει, αυτό που πρέπει πρωτίστως να αντιληφθεί το υπογόνιμο ζευγάρι είναι πως οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δεν είναι πανάκεια και δεν υπόσχονται σίγουρη εγκυμοσύνη, πόσο μάλλον τεκνοποίηση. Είναι όμως ο πλέον αξιόπιστος και ασφαλής τρόπος για να προσπαθήσει κανείς να αποκτήσει παιδί και στα κατάλληλα χέρια έχει εξαιρετικά ποσοστά επιτυχίας, τα οποία χρόνο με το χρόνο και με την πρόοδο της επιστήμης βελτιώνονται. Ελπίζουμε σύντομα να φτάσουμε στο σημείο να λέμε στο ζευγάρι πως με τη θεραπεία είναι πολύ πιο πιθανό να έχει επιτυχημένη εγκυμοσύνη απ' ότι σήμερα. Σκοπός μας είναι δηλαδή να ξεπεράσουμε το 50% στην πλειοψηφία των θεραπειών δίνοντας έτσι ένα ακόμη κίνητρο για την έναρξη της θεραπείας και κάνοντάς την ψυχολογικά πιο ήπια και οικονομικά πιο συμφέρουσα.

Τα ποσοστά επιτυχίας στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή Ημερομηνία δημοσίευσης: 7 Ιανουαρίου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν πάψει πλέον να είναι άγνωστες λέξεις για πολλά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες είναι η σπερματέγχυση (IUI) και η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με ή χωρίς μικρογονιμοποίηση (ICSI). Πολλά ζευγάρια προχωρούν σε μια τέτοια θεραπεία χωρίς να ξέρουν ποια είναι τα πραγματικά ποσοστά επιτυχίας της. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουν τα νούμερα αυτά για να είναι σε θέση να αποφασίζουν πιο σωστά, αλλά και για να μην πλανώνται σχετικά με την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Για να δοθεί το μέτρο σύγκρισης πρέπει να πούμε πως αν ένα φυσιολογικό ζευγάρι προσπαθεί να συλλάβει με απλή σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών της γυναίκας, με φυσιολογικό σπέρμα, σωστή παραγωγή ωαρίου και ανοιχτές και τις δύο σάλπιγγες, οι πιθανότητες να επιτευχθεί εγκυμοσύνη είναι 6%. Με άλλα λόγια κάθε μήνα που προσπαθεί μια γυναίκα να συλλάβει έχει πιθανότητες αποτυχίας 94%! Για να μην τρομάξουν οι αναγνώστριες να εξηγήσουμε εδώ πως πρέπει να προσπαθήσουν για τουλάχιστον ένα χρόνο για να θεωρήσουμε ότι έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας και να γίνει διερεύνησή της με τις ανάλογες εξετάσεις. Κατά συνέπεια στη διάρκεια των 12-18 μηνών προσπάθειας το ποσοστό επιτυχίας του 6% πολλαπλασιάζεται. Η σπερματέγχυση Η σπερματέγχυση είναι μια σχετικά απλή μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κατά την οποία επεξεργαζόμαστε το σπέρμα, βελτιώνουμε τα χαρακτηριστικά του και το εγχύουμε μέσα στην κοιλότητα της μήτρας με έναν λεπτό καθετήρα. Όταν δεν γίνεται χρήση φαρμάκων για τη διέγερση των ωοθηκών η όλη διαδικασία ονομάζεται φυσικός κύκλος. Αν γίνεται ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροφίνες ή χάπια κιτρικής κλομιφαίνης ονομάζουμε τον κύκλο αντίστοιχα. Πολλά ζευγάρια πιστεύουν πως με την σπερματέγχυση λύνονται τα προβλήματα υπογονιμότητας και επίκειται η εγκυμοσύνη. Η πραγματικότητα είναι πως με τη διαδικασία αυτή βελτιώνουμε πάρα πολύ το ποσοστό επιτυχίας -ουσιαστικά το διπλασιάζουμε ή τριπλασιάζουμε ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας- αλλά και πάλι το εύρος του είναι 15-18%. Η σπερματέγχυση λοιπόν δεν είναι πανάκεια, αλλά προσφέρει σημαντικά αυξημένα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με τη σεξουαλική επαφή. Αν συνυπολογίσουμε το χαμηλό κόστος της σπερματέγχυσης, την ευκολία της ως μεθόδου, την επαναληψιμότητά της και το γεγονός ότι είναι ατραυματική για τη γυναίκα, βλέπουμε πως τα ποσοστά επιτυχίας που παρέχει είναι ικανοποιητικά. Πρέπει δηλαδή να σκεφθούμε πως θα χρειαστούν τουλάχιστον 3 κύκλοι σπερματέγχυσης προκειμένου να έχουμε καλές πιθανότητες επιτυχίας. Πολλοί γυναικολόγοι προτείνουν 6 κύκλους σπερματέγχυσης. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο ειδικός να λάβει υπ' όψιν του τόσο το λόγο της υπογονιμότητας, όσο και την ψυχολογική και οικονομική κατάσταση του ζευγαριού. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου το ζευγάρι απογοητεύεται τόσο πολύ από τις επαναλαμβανόμενες αποτυχίες των σπερματεγχύσεων ώστε όταν έρχεται η στιγμή να προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα -δηλαδή στην εξωσωματική γονιμοποίηση- δεν υπάρχει το κουράγιο και η θέληση που χρειάζεται. Κατά συνέπεια ο ρόλος του γυναικολόγου που είναι ειδικευμένος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι πολλαπλός: να προτείνει την θεραπεία εκλογής, να καθορίζει τη διάρκειά της, να ενημερώνει το ζευγάρι για το επόμενο θεραπευτικό στάδιο σε περίπτωση αποτυχίας και να λαμβάνει υπ' όψιν του τους παράγοντες εκείνους που μπορεί να οδηγήσουν το ζευγάρι σε απογοήτευση ή και απόγνωση, προτείνοντας ακόμα και ψυχολογική υποστήριξη αν χρειαστεί. Η εξωσωματική γονιμοποίηση Η μέθοδος αυτή για τα περισσότερα ζευγάρια σημαίνει πολλά έξοδα, στρες, αναμονή, και φυσικά ιατρική επέμβαση. Το κυριότερο όμως είναι πως πολλοί πιστεύουν ότι τα ποσοστά επιτυχίας της IVF είναι εξαιρετικά υψηλά και ότι το πιθανότερο είναι πως το τέλος της θεραπείας θα τους βρει με ένα παιδί στην αγκαλιά τους. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως ο σκοπός του Γυναικολόγου που είναι ειδικευμένος στην IVF συμπίπτει με αυτόν του υπογόνιμου ζευγαριού: την τεκνοποίηση. Επιπλέον ο ειδικός πρέπει να εξασφαλίσει ότι η διαδικασία είναι ασφαλής για τη γυναίκα, σύντομη και οικονομικά προσιτή. Στα πλαίσια αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιμόρφωση του ζευγαριού και η ενημέρωσή του για το τι πραγματικά σημαίνει IVF πέρα από το τεχνικό μέρος της διαδικασίας. Με δεδομένο λοιπόν τον αριθμό εμβρύων που νόμιμα μπορούν να μεταφερθούν στη μήτρα κατά τη διαδικασία της εμβρυομεταφοράς, το τελικό δηλαδή στάδιο της IVF, το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται μεταξύ 45-48%. Τι πραγματικά σημαίνει αυτό το νούμερο; Το νούμερο αυτό κατ' αρχήν αναφέρεται σε γυναίκες ηλικίας μέχρι 35 ετών. Μετά από αυτήν την ηλικία τα ποσοστά επιτυχίας αρχίζουν να πέφτουν κάθε χρόνο για να φτάσουν σε γυναίκες 40 ετών γύρω στο 12% και να πέσουν εν συνεχεία ακόμα πιο πολύ και να καταλήξουν στο 2-3% στα 44 χρόνια. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως τα ποσοστά αυτά, όπως και αυτά που θα ακολουθήσουν, αναφέρονται στο μέσο όρο των γυναικών, ανεξάρτητα από τα επίπεδα των ορμονών τους, τις ανατομικές ιδιαιτερότητες, τις προηγούμενες προσπάθειες και τέλος ανεξάρτητα από την ποιότητα του σπέρματος. Κάθε ζευγάρι δηλαδή έχει τα δικά του ποσοστά επιτυχίας, τα οποία όμως είναι αδύνατον να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Για το λόγο αυτό η εκτίμηση γίνεται κατά προσέγγιση και πάντα με βάση τα νούμερα που αναφέραμε. Επιπλέον έχει υπολογιστεί πως το συνολικό ποσοστό επιτυχίας για μια γυναίκα (έως 35 ετών) που θα υποβληθεί σε θεραπεία 3 φορές ανέρχεται στο 70%. Το επόμενο άγνωστο κομμάτι των ποσοστών είναι η πραγματική τους σημασία. Έστω ότι έχουμε μια γυναίκα 34 ετών. Το γενικό ποσοστό επιτυχίας για IVF είναι 45%. Τι σημαίνει αυτό; Τα ποσοστά αναφέρονται στην επίτευξη θετικού τεστ εγκυμοσύνης (βιοχημική εγκυμοσύνη) ή στη διάγνωση καρδιακής λειτουργίας του εμβρύου στο υπερηχογράφημα μερικές εβδομάδες μετά το τέλος της θεραπείας (κλινική εγκυμοσύνη). Κατά τη διάρκεια όμως των πρώτων εβδομάδων της κύησης ένα σημαντικό ποσοστό εμβρύων σταματά να αναπτύσσεται και έτσι αυτά δεν φθάνουν στο στάδιο της καρδιακής λειτουργίας. Είναι προφανές ότι το ποσοστό επιτυχίας βιοχημικής εγκυμοσύνης (biochemical pregnancy success rate) είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό της κλινικής εγκυμοσύνης (clinical pregnancy success rate). Τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα αν λάβουμε υπόψιν μας το ποσοστό επιτυχίας που βασίζεται στις γεννήσεις παιδιών από προσπάθειες εξωσωματικής (take home baby rate). Η κάθε γυναίκα που εγκυμονεί έχει δυστυχώς πιθανότητα αποβολής 15%. Το ποσοστό αυτό μειώνεται καθώς η εγκυμοσύνη προχωρά και το έμβρυο μεγαλώνει, αλλά και πάλι είναι διαφορετικό για κάθε έγκυο και αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία της λόγω του μεγαλύτερου ποσοστού χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Επιπλέον για γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση, το ποσοστό αποβολής είναι ακόμη μεγαλύτερο και φθάνει το 20%. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γυναίκες αυτές έχουν πιο συχνά προβλήματα που μετατρέπουν μια εγκυμοσύνη σε υψηλής επικινδυνότητας (high risk pregnancy). Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως το ποσοστό που αφορά την επιτυχία της εξωσωματικής γίνεται ακόμη πιο μικρό αν αναφέρεται στην επιτυχή γέννηση ενός παιδιού. Ακόμη πιο πολύπλοκη γίνεται η κατάσταση αν σκεφθούμε ότι πολλές γυναίκες που ξεκινούν μια προσπάθεια δεν καταφέρνουν να φτάσουν στο στάδιο της εμβρυομεταφοράς. Ξεκινούν δηλαδή τη διέγερση των ωοθηκών και σταματούν γιατί έχουν μειωμένη ή μηδενική ανταπόκριση στα φάρμακα, δεν συλλέγονται ωάρια κατά την ωοληψία (empty follicle syndrome), δεν επιτυγχάνεται γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια άρα δεν δημιουργούνται έμβρυα (failed fertilisation) και δεν είναι δυνατή η εμβρυομεταφορά λόγω ανατομικών δυσκολιών. Φυσικά οι παραπάνω λόγοι δεν ισχύουν όλοι μαζί, αλλά καθένας ξεχωριστά. Για καθέναν από αυτούς όμως τα ποσοστά επιτυχίας πέφτουν. Αν δηλαδή για την εξαγωγή συμπερασμάτων και ποσοστών επιτυχίας λαμβάνονται υπ' όψιν όλες οι γυναίκες που ξεκινούν μια προσπάθεια εξωσωματικής, τότε αυτά είναι σαφώς χαμηλότερα απ' ότι αν βασίζονται στις γυναίκες που έχουν επιτυχημένη εμβρυομεταφορά, γιατί οι τελευταίες έχουν ξεπεράσει τους κινδύνους εγκατάλειψης της προσπάθειας. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα των εμβρύων. Όσο πιο καλή είναι η μορφολογία τους τόσο ανεβαίνει το ποσοστό επιτυχίας. Όλα τα παραπάνω γίνονται ακόμα πιο δυσνόητα αν μπουν στην εξίσωση τεχνικές όπως η μικρογονιμοποίηση (ICSI), οι βλαστοκύστες, η τεχνητή ωρίμανση ωαρίων (IVM), ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής (natural cycle), η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD), η χρήση παγωμένων ωαρίων, σπέρματος ή εμβρύων, η υποβοηθούμενη εκκόλαψη (assisted hatching) και αν αυτή γίνεται με χρήση laser και φυσικά τα διαφορετικά πρωτόκολλα θεραπείας (βραχύ, μακρύ, υπερμακρύ και υπερβραχύ), η χρήση αγωνιστών ή ανταγωνιστών και ανασυνδυασμένων ή ανθρώπειων γοναδοτροφινών. Το συμπέρασμα είναι πως τα ποσοστά επιτυχίας είναι διαφορετικά για κάθε περίπτωση υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Το φαινόμενο της χρήσης της στατιστικής προς όφελός μας είναι πλέον αρκετά διαδεδομένο σε πολλές επιστήμες (οικονομία, πολιτική) και πρέπει κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός, είτε είναι ο γιατρός, είτε ο ασθενής. Στην πρώτη περίπτωση η ευθύνη της δημιουργίας αβάσιμων ελπίδων είναι σημαντική. Στη δεύτερη, το ζευγάρι έχει δικαίωμα να γνωρίζει τα πραγματικά ποσοστά επιτυχίας της προσπάθειάς του και όχι ένα αυθαίρετο νούμερο που βγαίνει μέσα από διεθνείς στατιστικές που δεν έχουν σχέση με τις ιδιαιτερότητές του, αλλά ούτε και με τη συγκεκριμένη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Τα παραπάνω δεν σημαίνουν φυσικά ότι οι διεθνείς στατιστικές είναι άχρηστες. Αντίθετα, οι αριθμοί που δίνουν είναι πολύ εγκυρότεροι γιατί βασίζονται σε μεγάλα στατιστικά δείγματα ασθενών. Στη χώρα μας, που έχει μικρό πληθυσμό είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν μεγάλες στατιστικές μελέτες. Είναι όμως σημαντικό να εξηγούνται τόσο τα γενικά ποσοστά επιτυχίας, όσο και αυτά που αφορούν τη συγκεκριμένη Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, χωρίς να παραλείπονται διαφοροποιήσεις τους λόγω ιδιαιτεροτήτων της υπογονιμότητας του ζευγαριού. Εν κατακλείδει, αυτό που πρέπει πρωτίστως να αντιληφθεί το υπογόνιμο ζευγάρι είναι πως οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δεν είναι πανάκεια και δεν υπόσχονται σίγουρη εγκυμοσύνη, πόσο μάλλον τεκνοποίηση. Είναι όμως ο πλέον αξιόπιστος και ασφαλής τρόπος για να προσπαθήσει κανείς να αποκτήσει παιδί και στα κατάλληλα χέρια έχει εξαιρετικά ποσοστά επιτυχίας, τα οποία χρόνο με το χρόνο και με την πρόοδο της επιστήμης βελτιώνονται. Ελπίζουμε σύντομα να φτάσουμε στο σημείο να λέμε στο ζευγάρι πως με τη θεραπεία είναι πολύ πιο πιθανό να έχει επιτυχημένη εγκυμοσύνη απ' ότι σήμερα. Σκοπός μας είναι δηλαδή να ξεπεράσουμε το 50% στην πλειοψηφία των θεραπειών δίνοντας έτσι ένα ακόμη κίνητρο για την έναρξη της θεραπείας και κάνοντάς την ψυχολογικά πιο ήπια και οικονομικά πιο συμφέρουσα.

Τα ποσοστά επιτυχίας στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή Ημερομηνία δημοσίευσης: 7 Ιανουαρίου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχουν πάψει πλέον να είναι άγνωστες λέξεις για πολλά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες είναι η σπερματέγχυση (IUI) και η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με ή χωρίς μικρογονιμοποίηση (ICSI). Πολλά ζευγάρια προχωρούν σε μια τέτοια θεραπεία χωρίς να ξέρουν ποια είναι τα πραγματικά ποσοστά επιτυχίας της. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουν τα νούμερα αυτά για να είναι σε θέση να αποφασίζουν πιο σωστά, αλλά και για να μην πλανώνται σχετικά με την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Για να δοθεί το μέτρο σύγκρισης πρέπει να πούμε πως αν ένα φυσιολογικό ζευγάρι προσπαθεί να συλλάβει με απλή σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια των γόνιμων ημερών της γυναίκας, με φυσιολογικό σπέρμα, σωστή παραγωγή ωαρίου και ανοιχτές και τις δύο σάλπιγγες, οι πιθανότητες να επιτευχθεί εγκυμοσύνη είναι 6%. Με άλλα λόγια κάθε μήνα που προσπαθεί μια γυναίκα να συλλάβει έχει πιθανότητες αποτυχίας 94%! Για να μην τρομάξουν οι αναγνώστριες να εξηγήσουμε εδώ πως πρέπει να προσπαθήσουν για τουλάχιστον ένα χρόνο για να θεωρήσουμε ότι έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας και να γίνει διερεύνησή της με τις ανάλογες εξετάσεις. Κατά συνέπεια στη διάρκεια των 12-18 μηνών προσπάθειας το ποσοστό επιτυχίας του 6% πολλαπλασιάζεται. Η σπερματέγχυση Η σπερματέγχυση είναι μια σχετικά απλή μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κατά την οποία επεξεργαζόμαστε το σπέρμα, βελτιώνουμε τα χαρακτηριστικά του και το εγχύουμε μέσα στην κοιλότητα της μήτρας με έναν λεπτό καθετήρα. Όταν δεν γίνεται χρήση φαρμάκων για τη διέγερση των ωοθηκών η όλη διαδικασία ονομάζεται φυσικός κύκλος. Αν γίνεται ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροφίνες ή χάπια κιτρικής κλομιφαίνης ονομάζουμε τον κύκλο αντίστοιχα. Πολλά ζευγάρια πιστεύουν πως με την σπερματέγχυση λύνονται τα προβλήματα υπογονιμότητας και επίκειται η εγκυμοσύνη. Η πραγματικότητα είναι πως με τη διαδικασία αυτή βελτιώνουμε πάρα πολύ το ποσοστό επιτυχίας -ουσιαστικά το διπλασιάζουμε ή τριπλασιάζουμε ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας- αλλά και πάλι το εύρος του είναι 15-18%. Η σπερματέγχυση λοιπόν δεν είναι πανάκεια, αλλά προσφέρει σημαντικά αυξημένα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με τη σεξουαλική επαφή. Αν συνυπολογίσουμε το χαμηλό κόστος της σπερματέγχυσης, την ευκολία της ως μεθόδου, την επαναληψιμότητά της και το γεγονός ότι είναι ατραυματική για τη γυναίκα, βλέπουμε πως τα ποσοστά επιτυχίας που παρέχει είναι ικανοποιητικά. Πρέπει δηλαδή να σκεφθούμε πως θα χρειαστούν τουλάχιστον 3 κύκλοι σπερματέγχυσης προκειμένου να έχουμε καλές πιθανότητες επιτυχίας. Πολλοί γυναικολόγοι προτείνουν 6 κύκλους σπερματέγχυσης. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο ειδικός να λάβει υπ' όψιν του τόσο το λόγο της υπογονιμότητας, όσο και την ψυχολογική και οικονομική κατάσταση του ζευγαριού. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου το ζευγάρι απογοητεύεται τόσο πολύ από τις επαναλαμβανόμενες αποτυχίες των σπερματεγχύσεων ώστε όταν έρχεται η στιγμή να προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα -δηλαδή στην εξωσωματική γονιμοποίηση- δεν υπάρχει το κουράγιο και η θέληση που χρειάζεται. Κατά συνέπεια ο ρόλος του γυναικολόγου που είναι ειδικευμένος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι πολλαπλός: να προτείνει την θεραπεία εκλογής, να καθορίζει τη διάρκειά της, να ενημερώνει το ζευγάρι για το επόμενο θεραπευτικό στάδιο σε περίπτωση αποτυχίας και να λαμβάνει υπ' όψιν του τους παράγοντες εκείνους που μπορεί να οδηγήσουν το ζευγάρι σε απογοήτευση ή και απόγνωση, προτείνοντας ακόμα και ψυχολογική υποστήριξη αν χρειαστεί. Η εξωσωματική γονιμοποίηση Η μέθοδος αυτή για τα περισσότερα ζευγάρια σημαίνει πολλά έξοδα, στρες, αναμονή, και φυσικά ιατρική επέμβαση. Το κυριότερο όμως είναι πως πολλοί πιστεύουν ότι τα ποσοστά επιτυχίας της IVF είναι εξαιρετικά υψηλά και ότι το πιθανότερο είναι πως το τέλος της θεραπείας θα τους βρει με ένα παιδί στην αγκαλιά τους. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως ο σκοπός του Γυναικολόγου που είναι ειδικευμένος στην IVF συμπίπτει με αυτόν του υπογόνιμου ζευγαριού: την τεκνοποίηση. Επιπλέον ο ειδικός πρέπει να εξασφαλίσει ότι η διαδικασία είναι ασφαλής για τη γυναίκα, σύντομη και οικονομικά προσιτή. Στα πλαίσια αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιμόρφωση του ζευγαριού και η ενημέρωσή του για το τι πραγματικά σημαίνει IVF πέρα από το τεχνικό μέρος της διαδικασίας. Με δεδομένο λοιπόν τον αριθμό εμβρύων που νόμιμα μπορούν να μεταφερθούν στη μήτρα κατά τη διαδικασία της εμβρυομεταφοράς, το τελικό δηλαδή στάδιο της IVF, το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται μεταξύ 45-48%. Τι πραγματικά σημαίνει αυτό το νούμερο; Το νούμερο αυτό κατ' αρχήν αναφέρεται σε γυναίκες ηλικίας μέχρι 35 ετών. Μετά από αυτήν την ηλικία τα ποσοστά επιτυχίας αρχίζουν να πέφτουν κάθε χρόνο για να φτάσουν σε γυναίκες 40 ετών γύρω στο 12% και να πέσουν εν συνεχεία ακόμα πιο πολύ και να καταλήξουν στο 2-3% στα 44 χρόνια. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως τα ποσοστά αυτά, όπως και αυτά που θα ακολουθήσουν, αναφέρονται στο μέσο όρο των γυναικών, ανεξάρτητα από τα επίπεδα των ορμονών τους, τις ανατομικές ιδιαιτερότητες, τις προηγούμενες προσπάθειες και τέλος ανεξάρτητα από την ποιότητα του σπέρματος. Κάθε ζευγάρι δηλαδή έχει τα δικά του ποσοστά επιτυχίας, τα οποία όμως είναι αδύνατον να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Για το λόγο αυτό η εκτίμηση γίνεται κατά προσέγγιση και πάντα με βάση τα νούμερα που αναφέραμε. Επιπλέον έχει υπολογιστεί πως το συνολικό ποσοστό επιτυχίας για μια γυναίκα (έως 35 ετών) που θα υποβληθεί σε θεραπεία 3 φορές ανέρχεται στο 70%. Το επόμενο άγνωστο κομμάτι των ποσοστών είναι η πραγματική τους σημασία. Έστω ότι έχουμε μια γυναίκα 34 ετών. Το γενικό ποσοστό επιτυχίας για IVF είναι 45%. Τι σημαίνει αυτό; Τα ποσοστά αναφέρονται στην επίτευξη θετικού τεστ εγκυμοσύνης (βιοχημική εγκυμοσύνη) ή στη διάγνωση καρδιακής λειτουργίας του εμβρύου στο υπερηχογράφημα μερικές εβδομάδες μετά το τέλος της θεραπείας (κλινική εγκυμοσύνη). Κατά τη διάρκεια όμως των πρώτων εβδομάδων της κύησης ένα σημαντικό ποσοστό εμβρύων σταματά να αναπτύσσεται και έτσι αυτά δεν φθάνουν στο στάδιο της καρδιακής λειτουργίας. Είναι προφανές ότι το ποσοστό επιτυχίας βιοχημικής εγκυμοσύνης (biochemical pregnancy success rate) είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό της κλινικής εγκυμοσύνης (clinical pregnancy success rate). Τα πράγματα γίνονται πιο σύνθετα αν λάβουμε υπόψιν μας το ποσοστό επιτυχίας που βασίζεται στις γεννήσεις παιδιών από προσπάθειες εξωσωματικής (take home baby rate). Η κάθε γυναίκα που εγκυμονεί έχει δυστυχώς πιθανότητα αποβολής 15%. Το ποσοστό αυτό μειώνεται καθώς η εγκυμοσύνη προχωρά και το έμβρυο μεγαλώνει, αλλά και πάλι είναι διαφορετικό για κάθε έγκυο και αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία της λόγω του μεγαλύτερου ποσοστού χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Επιπλέον για γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση, το ποσοστό αποβολής είναι ακόμη μεγαλύτερο και φθάνει το 20%. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γυναίκες αυτές έχουν πιο συχνά προβλήματα που μετατρέπουν μια εγκυμοσύνη σε υψηλής επικινδυνότητας (high risk pregnancy). Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως το ποσοστό που αφορά την επιτυχία της εξωσωματικής γίνεται ακόμη πιο μικρό αν αναφέρεται στην επιτυχή γέννηση ενός παιδιού. Ακόμη πιο πολύπλοκη γίνεται η κατάσταση αν σκεφθούμε ότι πολλές γυναίκες που ξεκινούν μια προσπάθεια δεν καταφέρνουν να φτάσουν στο στάδιο της εμβρυομεταφοράς. Ξεκινούν δηλαδή τη διέγερση των ωοθηκών και σταματούν γιατί έχουν μειωμένη ή μηδενική ανταπόκριση στα φάρμακα, δεν συλλέγονται ωάρια κατά την ωοληψία (empty follicle syndrome), δεν επιτυγχάνεται γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια άρα δεν δημιουργούνται έμβρυα (failed fertilisation) και δεν είναι δυνατή η εμβρυομεταφορά λόγω ανατομικών δυσκολιών. Φυσικά οι παραπάνω λόγοι δεν ισχύουν όλοι μαζί, αλλά καθένας ξεχωριστά. Για καθέναν από αυτούς όμως τα ποσοστά επιτυχίας πέφτουν. Αν δηλαδή για την εξαγωγή συμπερασμάτων και ποσοστών επιτυχίας λαμβάνονται υπ' όψιν όλες οι γυναίκες που ξεκινούν μια προσπάθεια εξωσωματικής, τότε αυτά είναι σαφώς χαμηλότερα απ' ότι αν βασίζονται στις γυναίκες που έχουν επιτυχημένη εμβρυομεταφορά, γιατί οι τελευταίες έχουν ξεπεράσει τους κινδύνους εγκατάλειψης της προσπάθειας. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα των εμβρύων. Όσο πιο καλή είναι η μορφολογία τους τόσο ανεβαίνει το ποσοστό επιτυχίας. Όλα τα παραπάνω γίνονται ακόμα πιο δυσνόητα αν μπουν στην εξίσωση τεχνικές όπως η μικρογονιμοποίηση (ICSI), οι βλαστοκύστες, η τεχνητή ωρίμανση ωαρίων (IVM), ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής (natural cycle), η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD), η χρήση παγωμένων ωαρίων, σπέρματος ή εμβρύων, η υποβοηθούμενη εκκόλαψη (assisted hatching) και αν αυτή γίνεται με χρήση laser και φυσικά τα διαφορετικά πρωτόκολλα θεραπείας (βραχύ, μακρύ, υπερμακρύ και υπερβραχύ), η χρήση αγωνιστών ή ανταγωνιστών και ανασυνδυασμένων ή ανθρώπειων γοναδοτροφινών. Το συμπέρασμα είναι πως τα ποσοστά επιτυχίας είναι διαφορετικά για κάθε περίπτωση υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Το φαινόμενο της χρήσης της στατιστικής προς όφελός μας είναι πλέον αρκετά διαδεδομένο σε πολλές επιστήμες (οικονομία, πολιτική) και πρέπει κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός, είτε είναι ο γιατρός, είτε ο ασθενής. Στην πρώτη περίπτωση η ευθύνη της δημιουργίας αβάσιμων ελπίδων είναι σημαντική. Στη δεύτερη, το ζευγάρι έχει δικαίωμα να γνωρίζει τα πραγματικά ποσοστά επιτυχίας της προσπάθειάς του και όχι ένα αυθαίρετο νούμερο που βγαίνει μέσα από διεθνείς στατιστικές που δεν έχουν σχέση με τις ιδιαιτερότητές του, αλλά ούτε και με τη συγκεκριμένη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Τα παραπάνω δεν σημαίνουν φυσικά ότι οι διεθνείς στατιστικές είναι άχρηστες. Αντίθετα, οι αριθμοί που δίνουν είναι πολύ εγκυρότεροι γιατί βασίζονται σε μεγάλα στατιστικά δείγματα ασθενών. Στη χώρα μας, που έχει μικρό πληθυσμό είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν μεγάλες στατιστικές μελέτες. Είναι όμως σημαντικό να εξηγούνται τόσο τα γενικά ποσοστά επιτυχίας, όσο και αυτά που αφορούν τη συγκεκριμένη Μονάδα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, χωρίς να παραλείπονται διαφοροποιήσεις τους λόγω ιδιαιτεροτήτων της υπογονιμότητας του ζευγαριού. Εν κατακλείδει, αυτό που πρέπει πρωτίστως να αντιληφθεί το υπογόνιμο ζευγάρι είναι πως οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δεν είναι πανάκεια και δεν υπόσχονται σίγουρη εγκυμοσύνη, πόσο μάλλον τεκνοποίηση. Είναι όμως ο πλέον αξιόπιστος και ασφαλής τρόπος για να προσπαθήσει κανείς να αποκτήσει παιδί και στα κατάλληλα χέρια έχει εξαιρετικά ποσοστά επιτυχίας, τα οποία χρόνο με το χρόνο και με την πρόοδο της επιστήμης βελτιώνονται. Ελπίζουμε σύντομα να φτάσουμε στο σημείο να λέμε στο ζευγάρι πως με τη θεραπεία είναι πολύ πιο πιθανό να έχει επιτυχημένη εγκυμοσύνη απ' ότι σήμερα. Σκοπός μας είναι δηλαδή να ξεπεράσουμε το 50% στην πλειοψηφία των θεραπειών δίνοντας έτσι ένα ακόμη κίνητρο για την έναρξη της θεραπείας και κάνοντάς την ψυχολογικά πιο ήπια και οικονομικά πιο συμφέρουσα.

Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και σεξ Ημερομηνία δημοσίευσης: 5 Μαϊου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Λίγα πράγματα έχουν ειπωθεί σχετικά με την πράξη του έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτό συμβαίνει λόγω της τάσης της κοινωνίας και της κουλτούρας μας να αποσυνδέει την εγκυμοσύνη από τη σεξουαλικότητα. Όπως πολλοί μελλοντικοί γονείς, πιθανότατα θα έχετε απορίες σχετικά με το αν και κατά πόσο το σεξ επηρεάζει το αποτέλεσμα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και της επακόλουθης εγκυμοσύνης. Είναι ίσως πολύ δύσκολο να καθορίσει κάποιος τι είναι φυσιολογικό, αλλά γενικά υπάρχουν πολλές αλλαγές στην ερωτική ζωή των συντρόφων. Η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των δύο είναι αυτή που θα εξασφαλίσει μια ικανοποιητική και ασφαλή σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι μύθοι σχετικά με τη σεξουαλική ζωή Η εντύπωση πως η θεραπεία για την υπογονιμότητα βλάπτει τη σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας έχει πλέον καταρριφθεί. Σε μια έρευνα για την υπογονιμότητα που πραγματοποιήθηκε σε 9 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) έλαβαν μέρος γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας και η οποία παρουσιάστηκε στη συνδιάσκεψη της ESHRE ( Ευρωπαϊκή Ένωση Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και την Εμβρυολογίας) στη Βιέννη, περισσότερο από το 80% των ασθενών απάντησε πως δεν υπήρξε καμία αλλαγή προς το χειρότερο. Σε μια άλλη παγκόσμια έρευνα έχουν αποκαλυφθεί οι συνήθειες των ζευγαριών που υπόκεινται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αντίθετα με ότι πιστεύεται, η θεραπεία έχει μικρό αντίκτυπο στη σεξουαλική ζωή των ασθενών. Περίπου το 70% των ερωτηθέντων απάντησε πως τίποτε δεν άλλαξε με τη θεραπεία, ενώ το 85% είπε πως έδειχναν το ίδιο ενδιαφέρον για τη σεξουαλική πράξη. Σεξ και Εξωσωματική Γονιμοποίηση Αυτή η παράγραφος έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ιατρική συμβουλή. Παρακαλείσθε να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας προκειμένου να ενημερωθείτε για οποιαδήποτε θεραπεία. Το σεξ πριν από τη θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά και πριν από την συλλογή ωαρίων ενδείκνυται εκτός των άλλων και για ψυχολογικούς λόγους. Θυμηθείτε όμως πως πρέπει να απέχετε από το σεξ για 3 ημέρες πριν από τη συλλογή ωαρίων ώστε να επιτευχθεί καλή ποιότητα σπέρματος. Μετά την εμβρυομεταφορά καλό θα είναι να περιμένετε μέχρι το αποτέλεσμα του τεστ εγκυμοσύνης, δηλαδή για 12-14 ημέρες. Παρότι δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, το σεξ μπορεί να προκαλέσει σπασμούς στη μήτρα και γι' αυτό είναι καλύτερο να αποφεύγεται. Φυσικά υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα ξέρατε ότι ένα έμβρυο μεγαλώνει μέσα στη μήτρα σας, αλλά λόγω της θεραπείας ξέρουμε επακριβώς τι συμβαίνει και καλό θα είναι να απέχετε. Αντίθετα στη Σπερματέγχυση οι γιατροί συνιστούν το σεξ αμέσως μετά από αυτήν καθώς και τις επόμενες ημέρες. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: για να αυξηθούν οι πιθανότητες γονιμοποίησης μετά την ωορρηξία και για το θετικό ρόλο της συμμετοχής του συζύγου. Βέβαια σε μερικές περιπτώσεις όπου έχουν διεγερθεί πολλά ωοθυλάκια από την ορμονική θεραπεία, δεν επιτρέπεται η σεξουαλική πράξη λόγω του φόβου για πολλαπλή εγκυμοσύνη. Η Σπερματέγχυση είναι διαφορετική από την εξωσωματική γονιμοποίηση, γιατί δεν γίνεται διεγχειρητική συλλογή των ωαρίων και η μετέπειτα γονιμοποίησή τους γίνεται σε φυσικό περιβάλλον - στις σάλπιγγες- και όχι τεχνητά -in vitro. Επίσης η σπερματέγχυση γίνεται έτσι ώστε να συμπίπτει με την ωορρηξία με ή χωρίς τη χρήση χοριακής γοναδοτροπίνης. Εγκυμοσύνη και σεξ Το σεξ θεωρείται πως δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Τι είναι λοιπόν η φυσιολογική εγκυμοσύνη; Φυσιολογική είναι η εγκυμοσύνη όπου υπάρχει χαμηλός κίνδυνος για αποβολή ή πρόωρο τοκετό. Για να είστε σίγουρη ότι η εγκυμοσύνη σας είναι φυσιολογική συμβουλευτείτε το μαιευτήρα ή τη μαία σας. Φυσικά το γεγονός ότι το σεξ είναι ασφαλές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν σημαίνει πως απαραίτητα πρέπει και να κάνετε! Πολλές έγκυες γυναίκες διαπιστώνουν πως η διάθεσή τους για έρωτα μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, πολλές βρίσκουν πως το να κάνουν έρωτα δεν είναι και τόσο εύκολο, καθώς το σώμα τους μεγαλώνει. Εσείς και ο σύντροφός σας πρέπει να διατηρήσετε τα κανάλια επικοινωνίας σχετικά με τη σεξουαλική σας σχέση. Μιλήστε για άλλους τρόπους ικανοποίησης -χάδια, φιλιά και απλή σωματική επαφή. Μπορείτε επίσης να πειραματιστείτε με διαφορετικές ερωτικές στάσεις για να βρείτε αυτή που σας βολεύει περισσότερο. Επίσης πολλές γυναίκες χάνουν τη διάθεσή τους για έρωτα προς το τέλος της εγκυμοσύνης τους είτε λόγω του επικείμενου τοκετού είτε λόγω της επικείμενης μητρότητας. Πιθανές αντιδράσεις του άντρα για το σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Οι άντρες έχουν κι αυτοί αρκετό άγχος όπως και οι γυναίκες, αλλά επίσης έχουν και τις δικές τους ανάγκες. Η διάθεση ενός άντρα για έρωτα μπορεί να αυξηθεί ή και να μειωθεί. Μερικοί αρέσκονται στις αλλαγές του γυναικείου σώματος και νιώθουν πιο κοντά στις συντρόφους τους. Άλλοι μπορεί να νιώθουν μειωμένη διάθεση λόγω του άγχους για την υγεία του εμβρύου και της μητέρας, αλλά και για την επερχόμενη πατρότητα. Ο σύντροφός σας μπορεί να μην μπορεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα της αλλαγής της εικόνας σας όσο και της ιδιότητάς σας ως μέλλουσας μητέρας. Να θυμάστε πάντα ότι η επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Άγχη Μειωμένη επιθυμία για έρωτα Σωματική δυσκολία Φόβος για βλάβη του εμβρύου Χαρές Μεγαλύτερη διάθεση λόγω του αυξημένου μεγέθους του στήθους Μεγαλύτερο βάρος και καμπύλες της γυναίκας Δεν υπάρχει αναγκαιότητα αντισύλληψης Νέες μέθοδοι ευχαρίστησης Η ανακάλυψη νέων ερωτικών στάσεων Μπορεί το σεξ να βλάψει το έμβρυο; Όχι άμεσα. Το μωρό είναι πλήρως προστατευμένο από τον αμνιακό σάκο (ο λεπτός σάκος που περιέχει το παιδί και το αμνιακό υγρό) και τους ισχυρούς μύες της μήτρας. Υπάρχει επίσης ένα χοντρό στρώμα βλέννης το οποίο σφραγίζει τον τράχηλο και βοηθά στην αποφυγή λοιμώξεων. Έτσι το πέος του άντρα δεν έρχεται σε επαφή με το μωρό κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Μπορούν να προκληθούν συσπάσεις από τη σεξουαλική επαφή ή τον οργασμό; Σε φυσιολογικές, χαμηλού κινδύνου εγκυμοσύνες όχι. Οι συσπάσεις που μπορεί να νιώσετε κατά τη διάρκεια ή και αμέσως μετά τον οργασμό είναι τελείως διαφορετικές από τις συσπάσεις του τοκετού. Φυσικά θα πρέπει να ρωτήσετε τον γυναικολόγο σας αν η εγκυμοσύνη σας είναι χαμηλού κινδύνου. Μερικοί γυναικολόγοι συνιστούν στις ασθενείς τους να απέχουν από το σεξ τις τελευταίες εβδομάδες της εγκυμοσύνης, γιατί το σπέρμα περιέχει κάποιες ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν συσπάσεις. Είναι φυσιολογικό να μεταβάλλεται η διάθεση για έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Η διάθεση για σεξ μπορεί είτε να αυξηθεί είτε να μεταβληθεί. Πολλές γυναίκες έχουν κούραση, ναυτία, πόνο στο στήθος και συχνουρία κατά τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης και βρίσκουν ότι το σεξ είναι γι' αυτές μια επίπονη διαδικασία. Γενικά όμως η ναυτία και η κούραση υποχωρούν στο δεύτερο τρίμηνο και η διάθεση επανέρχεται. Επίσης, μερικές γυναίκες έλκονται περισσότερο από τον σύντροφό τους και από το γεγονός ότι δεν χρειάζονται αντισύλληψη. Στο τρίτο τρίμηνο η διάθεση υποχωρεί πάλι, γιατί καθώς η μήτρα μεγαλώνει γίνεται πιο κοντινή η αίσθηση της επερχόμενης γέννας. Πότε να καλέσετε το γιατρό σας Καλέστε το γιατρό σας αν δεν είστε σίγουρη για το αν επιτρέπεται να κάνετε έρωτα ή όχι. Επίσης σε περίπτωση που έχετε ασυνήθιστα συμπτώματα όπως πόνο, αιμορραγία, κολπικές εκκρίσεις ή συσπάσεις που συνεχίζουν και μετά το σεξ. Θυμηθείτε πως η έννοια του φυσιολογικού είναι πολύ σχετική κατά την εγκυμοσύνη και θα πρέπει να συζητάτε πολύ με το σύντροφό σας για το τι θέλετε. Κάνοντας έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Σε πολλές γυναίκες η εγκυμοσύνη προκαλεί μια αυξημένη ανάγκη για σωματική επαφή ίσως και περισσότερο απ' ότι για έρωτα. Η εγκυμοσύνη είναι μια καλή ευκαιρία για το ζευγάρι να εξερευνήσει νέους τρόπους επαφής όπως αγκαλιά, φιλιά και φυσικά νέες ερωτικές στάσεις που μπορεί να δώσουν παραπάνω ευχαρίστηση. Πολλές γυναίκες νιώθουν πιο ευαίσθητες κατά την εγκυμοσύνη και οι οργασμοί είναι πιο έντονοι και διαρκούν πιο πολύ απ' ότι πριν. Βέβαια ακόμη και ένα κράτημα του χεριού ή και μια ζεστή κουβέντα μπορεί να φέρει το ζευγάρι πιο κοντά. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το σεξ στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης προκαλεί πρόωρο τοκετό ή μειωμένο βάρος ή ύψος του παιδιού ή προβλήματα υγείας σε αυτό. Η προσταγλανδίνες οι οποίες παράγονται κατά τη διάρκεια του τοκετού, βρίσκονται και στο σπέρμα αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Επίσης οι μεμβράνες δεν σπάνε κατά τη σεξουαλική επαφή. Τι δεν είναι ασφαλές Δεν πρέπει να κάνετε έρωτα με το σύντροφό σας αν αυτός έχει λοίμωξη με έρπητα, χλαμύδια, κονδυλώματα ή HIV. Αν προσβληθείτε και εσείς, τότε η λοίμωξη μπορεί να περάσει και στο μωρό με επικίνδυνες συνέπειες. Ο γυναικολόγος σας ή και η μαία σας μπορεί να διαγνώσουν ότι είναι επικίνδυνο να έχετε σεξουαλικές επαφές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας και να σας τις απαγορεύσουν. Οι πιο συχνοί παράγοντες κινδύνου είναι: Ιστορικό αποβολής ή επαπειλούμενη αποβολή Ανεξήγητη κολπική αιμορραγία, εκκρίσεις ή πόνοι Διαφυγή αμνιακού υγρού (που περιβάλλει το μωρό μέσα στη μήτρα) Ιστορικό πρόωρου τοκετού ( πριν τις 37 εβδομάδες) ή συμπτώματα που συνιστούν κίνδυνο πρόωρου τοκετού ( πρόωρες συσπάσεις της μήτρας) Πρόδρομος πλακούντας, όπου ο πλακούντας βρίσκεται κοντά στον τράχηλο της μήτρας Τραχηλική ανεπάρκεια, όπου ο τράχηλος είναι αδύναμος και διαστέλλεται πρόωρα, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για αποβολή ή πρόωρο τοκετό.

Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και σεξ Ημερομηνία δημοσίευσης: 5 Μαϊου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Λίγα πράγματα έχουν ειπωθεί σχετικά με την πράξη του έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτό συμβαίνει λόγω της τάσης της κοινωνίας και της κουλτούρας μας να αποσυνδέει την εγκυμοσύνη από τη σεξουαλικότητα. Όπως πολλοί μελλοντικοί γονείς, πιθανότατα θα έχετε απορίες σχετικά με το αν και κατά πόσο το σεξ επηρεάζει το αποτέλεσμα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και της επακόλουθης εγκυμοσύνης. Είναι ίσως πολύ δύσκολο να καθορίσει κάποιος τι είναι φυσιολογικό, αλλά γενικά υπάρχουν πολλές αλλαγές στην ερωτική ζωή των συντρόφων. Η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των δύο είναι αυτή που θα εξασφαλίσει μια ικανοποιητική και ασφαλή σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι μύθοι σχετικά με τη σεξουαλική ζωή Η εντύπωση πως η θεραπεία για την υπογονιμότητα βλάπτει τη σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας έχει πλέον καταρριφθεί. Σε μια έρευνα για την υπογονιμότητα που πραγματοποιήθηκε σε 9 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) έλαβαν μέρος γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας και η οποία παρουσιάστηκε στη συνδιάσκεψη της ESHRE ( Ευρωπαϊκή Ένωση Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και την Εμβρυολογίας) στη Βιέννη, περισσότερο από το 80% των ασθενών απάντησε πως δεν υπήρξε καμία αλλαγή προς το χειρότερο. Σε μια άλλη παγκόσμια έρευνα έχουν αποκαλυφθεί οι συνήθειες των ζευγαριών που υπόκεινται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αντίθετα με ότι πιστεύεται, η θεραπεία έχει μικρό αντίκτυπο στη σεξουαλική ζωή των ασθενών. Περίπου το 70% των ερωτηθέντων απάντησε πως τίποτε δεν άλλαξε με τη θεραπεία, ενώ το 85% είπε πως έδειχναν το ίδιο ενδιαφέρον για τη σεξουαλική πράξη. Σεξ και Εξωσωματική Γονιμοποίηση Αυτή η παράγραφος έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ιατρική συμβουλή. Παρακαλείσθε να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας προκειμένου να ενημερωθείτε για οποιαδήποτε θεραπεία. Το σεξ πριν από τη θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά και πριν από την συλλογή ωαρίων ενδείκνυται εκτός των άλλων και για ψυχολογικούς λόγους. Θυμηθείτε όμως πως πρέπει να απέχετε από το σεξ για 3 ημέρες πριν από τη συλλογή ωαρίων ώστε να επιτευχθεί καλή ποιότητα σπέρματος. Μετά την εμβρυομεταφορά καλό θα είναι να περιμένετε μέχρι το αποτέλεσμα του τεστ εγκυμοσύνης, δηλαδή για 12-14 ημέρες. Παρότι δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, το σεξ μπορεί να προκαλέσει σπασμούς στη μήτρα και γι' αυτό είναι καλύτερο να αποφεύγεται. Φυσικά υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα ξέρατε ότι ένα έμβρυο μεγαλώνει μέσα στη μήτρα σας, αλλά λόγω της θεραπείας ξέρουμε επακριβώς τι συμβαίνει και καλό θα είναι να απέχετε. Αντίθετα στη Σπερματέγχυση οι γιατροί συνιστούν το σεξ αμέσως μετά από αυτήν καθώς και τις επόμενες ημέρες. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: για να αυξηθούν οι πιθανότητες γονιμοποίησης μετά την ωορρηξία και για το θετικό ρόλο της συμμετοχής του συζύγου. Βέβαια σε μερικές περιπτώσεις όπου έχουν διεγερθεί πολλά ωοθυλάκια από την ορμονική θεραπεία, δεν επιτρέπεται η σεξουαλική πράξη λόγω του φόβου για πολλαπλή εγκυμοσύνη. Η Σπερματέγχυση είναι διαφορετική από την εξωσωματική γονιμοποίηση, γιατί δεν γίνεται διεγχειρητική συλλογή των ωαρίων και η μετέπειτα γονιμοποίησή τους γίνεται σε φυσικό περιβάλλον - στις σάλπιγγες- και όχι τεχνητά -in vitro. Επίσης η σπερματέγχυση γίνεται έτσι ώστε να συμπίπτει με την ωορρηξία με ή χωρίς τη χρήση χοριακής γοναδοτροπίνης. Εγκυμοσύνη και σεξ Το σεξ θεωρείται πως δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Τι είναι λοιπόν η φυσιολογική εγκυμοσύνη; Φυσιολογική είναι η εγκυμοσύνη όπου υπάρχει χαμηλός κίνδυνος για αποβολή ή πρόωρο τοκετό. Για να είστε σίγουρη ότι η εγκυμοσύνη σας είναι φυσιολογική συμβουλευτείτε το μαιευτήρα ή τη μαία σας. Φυσικά το γεγονός ότι το σεξ είναι ασφαλές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν σημαίνει πως απαραίτητα πρέπει και να κάνετε! Πολλές έγκυες γυναίκες διαπιστώνουν πως η διάθεσή τους για έρωτα μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, πολλές βρίσκουν πως το να κάνουν έρωτα δεν είναι και τόσο εύκολο, καθώς το σώμα τους μεγαλώνει. Εσείς και ο σύντροφός σας πρέπει να διατηρήσετε τα κανάλια επικοινωνίας σχετικά με τη σεξουαλική σας σχέση. Μιλήστε για άλλους τρόπους ικανοποίησης -χάδια, φιλιά και απλή σωματική επαφή. Μπορείτε επίσης να πειραματιστείτε με διαφορετικές ερωτικές στάσεις για να βρείτε αυτή που σας βολεύει περισσότερο. Επίσης πολλές γυναίκες χάνουν τη διάθεσή τους για έρωτα προς το τέλος της εγκυμοσύνης τους είτε λόγω του επικείμενου τοκετού είτε λόγω της επικείμενης μητρότητας. Πιθανές αντιδράσεις του άντρα για το σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Οι άντρες έχουν κι αυτοί αρκετό άγχος όπως και οι γυναίκες, αλλά επίσης έχουν και τις δικές τους ανάγκες. Η διάθεση ενός άντρα για έρωτα μπορεί να αυξηθεί ή και να μειωθεί. Μερικοί αρέσκονται στις αλλαγές του γυναικείου σώματος και νιώθουν πιο κοντά στις συντρόφους τους. Άλλοι μπορεί να νιώθουν μειωμένη διάθεση λόγω του άγχους για την υγεία του εμβρύου και της μητέρας, αλλά και για την επερχόμενη πατρότητα. Ο σύντροφός σας μπορεί να μην μπορεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα της αλλαγής της εικόνας σας όσο και της ιδιότητάς σας ως μέλλουσας μητέρας. Να θυμάστε πάντα ότι η επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Άγχη Μειωμένη επιθυμία για έρωτα Σωματική δυσκολία Φόβος για βλάβη του εμβρύου Χαρές Μεγαλύτερη διάθεση λόγω του αυξημένου μεγέθους του στήθους Μεγαλύτερο βάρος και καμπύλες της γυναίκας Δεν υπάρχει αναγκαιότητα αντισύλληψης Νέες μέθοδοι ευχαρίστησης Η ανακάλυψη νέων ερωτικών στάσεων Μπορεί το σεξ να βλάψει το έμβρυο; Όχι άμεσα. Το μωρό είναι πλήρως προστατευμένο από τον αμνιακό σάκο (ο λεπτός σάκος που περιέχει το παιδί και το αμνιακό υγρό) και τους ισχυρούς μύες της μήτρας. Υπάρχει επίσης ένα χοντρό στρώμα βλέννης το οποίο σφραγίζει τον τράχηλο και βοηθά στην αποφυγή λοιμώξεων. Έτσι το πέος του άντρα δεν έρχεται σε επαφή με το μωρό κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Μπορούν να προκληθούν συσπάσεις από τη σεξουαλική επαφή ή τον οργασμό; Σε φυσιολογικές, χαμηλού κινδύνου εγκυμοσύνες όχι. Οι συσπάσεις που μπορεί να νιώσετε κατά τη διάρκεια ή και αμέσως μετά τον οργασμό είναι τελείως διαφορετικές από τις συσπάσεις του τοκετού. Φυσικά θα πρέπει να ρωτήσετε τον γυναικολόγο σας αν η εγκυμοσύνη σας είναι χαμηλού κινδύνου. Μερικοί γυναικολόγοι συνιστούν στις ασθενείς τους να απέχουν από το σεξ τις τελευταίες εβδομάδες της εγκυμοσύνης, γιατί το σπέρμα περιέχει κάποιες ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν συσπάσεις. Είναι φυσιολογικό να μεταβάλλεται η διάθεση για έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Η διάθεση για σεξ μπορεί είτε να αυξηθεί είτε να μεταβληθεί. Πολλές γυναίκες έχουν κούραση, ναυτία, πόνο στο στήθος και συχνουρία κατά τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης και βρίσκουν ότι το σεξ είναι γι' αυτές μια επίπονη διαδικασία. Γενικά όμως η ναυτία και η κούραση υποχωρούν στο δεύτερο τρίμηνο και η διάθεση επανέρχεται. Επίσης, μερικές γυναίκες έλκονται περισσότερο από τον σύντροφό τους και από το γεγονός ότι δεν χρειάζονται αντισύλληψη. Στο τρίτο τρίμηνο η διάθεση υποχωρεί πάλι, γιατί καθώς η μήτρα μεγαλώνει γίνεται πιο κοντινή η αίσθηση της επερχόμενης γέννας. Πότε να καλέσετε το γιατρό σας Καλέστε το γιατρό σας αν δεν είστε σίγουρη για το αν επιτρέπεται να κάνετε έρωτα ή όχι. Επίσης σε περίπτωση που έχετε ασυνήθιστα συμπτώματα όπως πόνο, αιμορραγία, κολπικές εκκρίσεις ή συσπάσεις που συνεχίζουν και μετά το σεξ. Θυμηθείτε πως η έννοια του φυσιολογικού είναι πολύ σχετική κατά την εγκυμοσύνη και θα πρέπει να συζητάτε πολύ με το σύντροφό σας για το τι θέλετε. Κάνοντας έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Σε πολλές γυναίκες η εγκυμοσύνη προκαλεί μια αυξημένη ανάγκη για σωματική επαφή ίσως και περισσότερο απ' ότι για έρωτα. Η εγκυμοσύνη είναι μια καλή ευκαιρία για το ζευγάρι να εξερευνήσει νέους τρόπους επαφής όπως αγκαλιά, φιλιά και φυσικά νέες ερωτικές στάσεις που μπορεί να δώσουν παραπάνω ευχαρίστηση. Πολλές γυναίκες νιώθουν πιο ευαίσθητες κατά την εγκυμοσύνη και οι οργασμοί είναι πιο έντονοι και διαρκούν πιο πολύ απ' ότι πριν. Βέβαια ακόμη και ένα κράτημα του χεριού ή και μια ζεστή κουβέντα μπορεί να φέρει το ζευγάρι πιο κοντά. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το σεξ στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης προκαλεί πρόωρο τοκετό ή μειωμένο βάρος ή ύψος του παιδιού ή προβλήματα υγείας σε αυτό. Η προσταγλανδίνες οι οποίες παράγονται κατά τη διάρκεια του τοκετού, βρίσκονται και στο σπέρμα αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Επίσης οι μεμβράνες δεν σπάνε κατά τη σεξουαλική επαφή. Τι δεν είναι ασφαλές Δεν πρέπει να κάνετε έρωτα με το σύντροφό σας αν αυτός έχει λοίμωξη με έρπητα, χλαμύδια, κονδυλώματα ή HIV. Αν προσβληθείτε και εσείς, τότε η λοίμωξη μπορεί να περάσει και στο μωρό με επικίνδυνες συνέπειες. Ο γυναικολόγος σας ή και η μαία σας μπορεί να διαγνώσουν ότι είναι επικίνδυνο να έχετε σεξουαλικές επαφές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας και να σας τις απαγορεύσουν. Οι πιο συχνοί παράγοντες κινδύνου είναι: Ιστορικό αποβολής ή επαπειλούμενη αποβολή Ανεξήγητη κολπική αιμορραγία, εκκρίσεις ή πόνοι Διαφυγή αμνιακού υγρού (που περιβάλλει το μωρό μέσα στη μήτρα) Ιστορικό πρόωρου τοκετού ( πριν τις 37 εβδομάδες) ή συμπτώματα που συνιστούν κίνδυνο πρόωρου τοκετού ( πρόωρες συσπάσεις της μήτρας) Πρόδρομος πλακούντας, όπου ο πλακούντας βρίσκεται κοντά στον τράχηλο της μήτρας Τραχηλική ανεπάρκεια, όπου ο τράχηλος είναι αδύναμος και διαστέλλεται πρόωρα, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για αποβολή ή πρόωρο τοκετό.

Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και σεξ Ημερομηνία δημοσίευσης: 5 Μαϊου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Λίγα πράγματα έχουν ειπωθεί σχετικά με την πράξη του έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτό συμβαίνει λόγω της τάσης της κοινωνίας και της κουλτούρας μας να αποσυνδέει την εγκυμοσύνη από τη σεξουαλικότητα. Όπως πολλοί μελλοντικοί γονείς, πιθανότατα θα έχετε απορίες σχετικά με το αν και κατά πόσο το σεξ επηρεάζει το αποτέλεσμα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και της επακόλουθης εγκυμοσύνης. Είναι ίσως πολύ δύσκολο να καθορίσει κάποιος τι είναι φυσιολογικό, αλλά γενικά υπάρχουν πολλές αλλαγές στην ερωτική ζωή των συντρόφων. Η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των δύο είναι αυτή που θα εξασφαλίσει μια ικανοποιητική και ασφαλή σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι μύθοι σχετικά με τη σεξουαλική ζωή Η εντύπωση πως η θεραπεία για την υπογονιμότητα βλάπτει τη σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας έχει πλέον καταρριφθεί. Σε μια έρευνα για την υπογονιμότητα που πραγματοποιήθηκε σε 9 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) έλαβαν μέρος γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας και η οποία παρουσιάστηκε στη συνδιάσκεψη της ESHRE ( Ευρωπαϊκή Ένωση Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και την Εμβρυολογίας) στη Βιέννη, περισσότερο από το 80% των ασθενών απάντησε πως δεν υπήρξε καμία αλλαγή προς το χειρότερο. Σε μια άλλη παγκόσμια έρευνα έχουν αποκαλυφθεί οι συνήθειες των ζευγαριών που υπόκεινται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αντίθετα με ότι πιστεύεται, η θεραπεία έχει μικρό αντίκτυπο στη σεξουαλική ζωή των ασθενών. Περίπου το 70% των ερωτηθέντων απάντησε πως τίποτε δεν άλλαξε με τη θεραπεία, ενώ το 85% είπε πως έδειχναν το ίδιο ενδιαφέρον για τη σεξουαλική πράξη. Σεξ και Εξωσωματική Γονιμοποίηση Αυτή η παράγραφος έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ιατρική συμβουλή. Παρακαλείσθε να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας προκειμένου να ενημερωθείτε για οποιαδήποτε θεραπεία. Το σεξ πριν από τη θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά και πριν από την συλλογή ωαρίων ενδείκνυται εκτός των άλλων και για ψυχολογικούς λόγους. Θυμηθείτε όμως πως πρέπει να απέχετε από το σεξ για 3 ημέρες πριν από τη συλλογή ωαρίων ώστε να επιτευχθεί καλή ποιότητα σπέρματος. Μετά την εμβρυομεταφορά καλό θα είναι να περιμένετε μέχρι το αποτέλεσμα του τεστ εγκυμοσύνης, δηλαδή για 12-14 ημέρες. Παρότι δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, το σεξ μπορεί να προκαλέσει σπασμούς στη μήτρα και γι' αυτό είναι καλύτερο να αποφεύγεται. Φυσικά υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα ξέρατε ότι ένα έμβρυο μεγαλώνει μέσα στη μήτρα σας, αλλά λόγω της θεραπείας ξέρουμε επακριβώς τι συμβαίνει και καλό θα είναι να απέχετε. Αντίθετα στη Σπερματέγχυση οι γιατροί συνιστούν το σεξ αμέσως μετά από αυτήν καθώς και τις επόμενες ημέρες. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: για να αυξηθούν οι πιθανότητες γονιμοποίησης μετά την ωορρηξία και για το θετικό ρόλο της συμμετοχής του συζύγου. Βέβαια σε μερικές περιπτώσεις όπου έχουν διεγερθεί πολλά ωοθυλάκια από την ορμονική θεραπεία, δεν επιτρέπεται η σεξουαλική πράξη λόγω του φόβου για πολλαπλή εγκυμοσύνη. Η Σπερματέγχυση είναι διαφορετική από την εξωσωματική γονιμοποίηση, γιατί δεν γίνεται διεγχειρητική συλλογή των ωαρίων και η μετέπειτα γονιμοποίησή τους γίνεται σε φυσικό περιβάλλον - στις σάλπιγγες- και όχι τεχνητά -in vitro. Επίσης η σπερματέγχυση γίνεται έτσι ώστε να συμπίπτει με την ωορρηξία με ή χωρίς τη χρήση χοριακής γοναδοτροπίνης. Εγκυμοσύνη και σεξ Το σεξ θεωρείται πως δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Τι είναι λοιπόν η φυσιολογική εγκυμοσύνη; Φυσιολογική είναι η εγκυμοσύνη όπου υπάρχει χαμηλός κίνδυνος για αποβολή ή πρόωρο τοκετό. Για να είστε σίγουρη ότι η εγκυμοσύνη σας είναι φυσιολογική συμβουλευτείτε το μαιευτήρα ή τη μαία σας. Φυσικά το γεγονός ότι το σεξ είναι ασφαλές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν σημαίνει πως απαραίτητα πρέπει και να κάνετε! Πολλές έγκυες γυναίκες διαπιστώνουν πως η διάθεσή τους για έρωτα μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, πολλές βρίσκουν πως το να κάνουν έρωτα δεν είναι και τόσο εύκολο, καθώς το σώμα τους μεγαλώνει. Εσείς και ο σύντροφός σας πρέπει να διατηρήσετε τα κανάλια επικοινωνίας σχετικά με τη σεξουαλική σας σχέση. Μιλήστε για άλλους τρόπους ικανοποίησης -χάδια, φιλιά και απλή σωματική επαφή. Μπορείτε επίσης να πειραματιστείτε με διαφορετικές ερωτικές στάσεις για να βρείτε αυτή που σας βολεύει περισσότερο. Επίσης πολλές γυναίκες χάνουν τη διάθεσή τους για έρωτα προς το τέλος της εγκυμοσύνης τους είτε λόγω του επικείμενου τοκετού είτε λόγω της επικείμενης μητρότητας. Πιθανές αντιδράσεις του άντρα για το σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Οι άντρες έχουν κι αυτοί αρκετό άγχος όπως και οι γυναίκες, αλλά επίσης έχουν και τις δικές τους ανάγκες. Η διάθεση ενός άντρα για έρωτα μπορεί να αυξηθεί ή και να μειωθεί. Μερικοί αρέσκονται στις αλλαγές του γυναικείου σώματος και νιώθουν πιο κοντά στις συντρόφους τους. Άλλοι μπορεί να νιώθουν μειωμένη διάθεση λόγω του άγχους για την υγεία του εμβρύου και της μητέρας, αλλά και για την επερχόμενη πατρότητα. Ο σύντροφός σας μπορεί να μην μπορεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα της αλλαγής της εικόνας σας όσο και της ιδιότητάς σας ως μέλλουσας μητέρας. Να θυμάστε πάντα ότι η επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Άγχη Μειωμένη επιθυμία για έρωτα Σωματική δυσκολία Φόβος για βλάβη του εμβρύου Χαρές Μεγαλύτερη διάθεση λόγω του αυξημένου μεγέθους του στήθους Μεγαλύτερο βάρος και καμπύλες της γυναίκας Δεν υπάρχει αναγκαιότητα αντισύλληψης Νέες μέθοδοι ευχαρίστησης Η ανακάλυψη νέων ερωτικών στάσεων Μπορεί το σεξ να βλάψει το έμβρυο; Όχι άμεσα. Το μωρό είναι πλήρως προστατευμένο από τον αμνιακό σάκο (ο λεπτός σάκος που περιέχει το παιδί και το αμνιακό υγρό) και τους ισχυρούς μύες της μήτρας. Υπάρχει επίσης ένα χοντρό στρώμα βλέννης το οποίο σφραγίζει τον τράχηλο και βοηθά στην αποφυγή λοιμώξεων. Έτσι το πέος του άντρα δεν έρχεται σε επαφή με το μωρό κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Μπορούν να προκληθούν συσπάσεις από τη σεξουαλική επαφή ή τον οργασμό; Σε φυσιολογικές, χαμηλού κινδύνου εγκυμοσύνες όχι. Οι συσπάσεις που μπορεί να νιώσετε κατά τη διάρκεια ή και αμέσως μετά τον οργασμό είναι τελείως διαφορετικές από τις συσπάσεις του τοκετού. Φυσικά θα πρέπει να ρωτήσετε τον γυναικολόγο σας αν η εγκυμοσύνη σας είναι χαμηλού κινδύνου. Μερικοί γυναικολόγοι συνιστούν στις ασθενείς τους να απέχουν από το σεξ τις τελευταίες εβδομάδες της εγκυμοσύνης, γιατί το σπέρμα περιέχει κάποιες ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν συσπάσεις. Είναι φυσιολογικό να μεταβάλλεται η διάθεση για έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Η διάθεση για σεξ μπορεί είτε να αυξηθεί είτε να μεταβληθεί. Πολλές γυναίκες έχουν κούραση, ναυτία, πόνο στο στήθος και συχνουρία κατά τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης και βρίσκουν ότι το σεξ είναι γι' αυτές μια επίπονη διαδικασία. Γενικά όμως η ναυτία και η κούραση υποχωρούν στο δεύτερο τρίμηνο και η διάθεση επανέρχεται. Επίσης, μερικές γυναίκες έλκονται περισσότερο από τον σύντροφό τους και από το γεγονός ότι δεν χρειάζονται αντισύλληψη. Στο τρίτο τρίμηνο η διάθεση υποχωρεί πάλι, γιατί καθώς η μήτρα μεγαλώνει γίνεται πιο κοντινή η αίσθηση της επερχόμενης γέννας. Πότε να καλέσετε το γιατρό σας Καλέστε το γιατρό σας αν δεν είστε σίγουρη για το αν επιτρέπεται να κάνετε έρωτα ή όχι. Επίσης σε περίπτωση που έχετε ασυνήθιστα συμπτώματα όπως πόνο, αιμορραγία, κολπικές εκκρίσεις ή συσπάσεις που συνεχίζουν και μετά το σεξ. Θυμηθείτε πως η έννοια του φυσιολογικού είναι πολύ σχετική κατά την εγκυμοσύνη και θα πρέπει να συζητάτε πολύ με το σύντροφό σας για το τι θέλετε. Κάνοντας έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Σε πολλές γυναίκες η εγκυμοσύνη προκαλεί μια αυξημένη ανάγκη για σωματική επαφή ίσως και περισσότερο απ' ότι για έρωτα. Η εγκυμοσύνη είναι μια καλή ευκαιρία για το ζευγάρι να εξερευνήσει νέους τρόπους επαφής όπως αγκαλιά, φιλιά και φυσικά νέες ερωτικές στάσεις που μπορεί να δώσουν παραπάνω ευχαρίστηση. Πολλές γυναίκες νιώθουν πιο ευαίσθητες κατά την εγκυμοσύνη και οι οργασμοί είναι πιο έντονοι και διαρκούν πιο πολύ απ' ότι πριν. Βέβαια ακόμη και ένα κράτημα του χεριού ή και μια ζεστή κουβέντα μπορεί να φέρει το ζευγάρι πιο κοντά. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το σεξ στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης προκαλεί πρόωρο τοκετό ή μειωμένο βάρος ή ύψος του παιδιού ή προβλήματα υγείας σε αυτό. Η προσταγλανδίνες οι οποίες παράγονται κατά τη διάρκεια του τοκετού, βρίσκονται και στο σπέρμα αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Επίσης οι μεμβράνες δεν σπάνε κατά τη σεξουαλική επαφή. Τι δεν είναι ασφαλές Δεν πρέπει να κάνετε έρωτα με το σύντροφό σας αν αυτός έχει λοίμωξη με έρπητα, χλαμύδια, κονδυλώματα ή HIV. Αν προσβληθείτε και εσείς, τότε η λοίμωξη μπορεί να περάσει και στο μωρό με επικίνδυνες συνέπειες. Ο γυναικολόγος σας ή και η μαία σας μπορεί να διαγνώσουν ότι είναι επικίνδυνο να έχετε σεξουαλικές επαφές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας και να σας τις απαγορεύσουν. Οι πιο συχνοί παράγοντες κινδύνου είναι: Ιστορικό αποβολής ή επαπειλούμενη αποβολή Ανεξήγητη κολπική αιμορραγία, εκκρίσεις ή πόνοι Διαφυγή αμνιακού υγρού (που περιβάλλει το μωρό μέσα στη μήτρα) Ιστορικό πρόωρου τοκετού ( πριν τις 37 εβδομάδες) ή συμπτώματα που συνιστούν κίνδυνο πρόωρου τοκετού ( πρόωρες συσπάσεις της μήτρας) Πρόδρομος πλακούντας, όπου ο πλακούντας βρίσκεται κοντά στον τράχηλο της μήτρας Τραχηλική ανεπάρκεια, όπου ο τράχηλος είναι αδύναμος και διαστέλλεται πρόωρα, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για αποβολή ή πρόωρο τοκετό.

Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και σεξ Ημερομηνία δημοσίευσης: 5 Μαϊου 2008 Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Λίγα πράγματα έχουν ειπωθεί σχετικά με την πράξη του έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτό συμβαίνει λόγω της τάσης της κοινωνίας και της κουλτούρας μας να αποσυνδέει την εγκυμοσύνη από τη σεξουαλικότητα. Όπως πολλοί μελλοντικοί γονείς, πιθανότατα θα έχετε απορίες σχετικά με το αν και κατά πόσο το σεξ επηρεάζει το αποτέλεσμα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και της επακόλουθης εγκυμοσύνης. Είναι ίσως πολύ δύσκολο να καθορίσει κάποιος τι είναι φυσιολογικό, αλλά γενικά υπάρχουν πολλές αλλαγές στην ερωτική ζωή των συντρόφων. Η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των δύο είναι αυτή που θα εξασφαλίσει μια ικανοποιητική και ασφαλή σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι μύθοι σχετικά με τη σεξουαλική ζωή Η εντύπωση πως η θεραπεία για την υπογονιμότητα βλάπτει τη σχέση μεταξύ άνδρα και γυναίκας έχει πλέον καταρριφθεί. Σε μια έρευνα για την υπογονιμότητα που πραγματοποιήθηκε σε 9 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) έλαβαν μέρος γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικά ζευγάρια με πρόβλημα υπογονιμότητας και η οποία παρουσιάστηκε στη συνδιάσκεψη της ESHRE ( Ευρωπαϊκή Ένωση Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και την Εμβρυολογίας) στη Βιέννη, περισσότερο από το 80% των ασθενών απάντησε πως δεν υπήρξε καμία αλλαγή προς το χειρότερο. Σε μια άλλη παγκόσμια έρευνα έχουν αποκαλυφθεί οι συνήθειες των ζευγαριών που υπόκεινται σε θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αντίθετα με ότι πιστεύεται, η θεραπεία έχει μικρό αντίκτυπο στη σεξουαλική ζωή των ασθενών. Περίπου το 70% των ερωτηθέντων απάντησε πως τίποτε δεν άλλαξε με τη θεραπεία, ενώ το 85% είπε πως έδειχναν το ίδιο ενδιαφέρον για τη σεξουαλική πράξη. Σεξ και Εξωσωματική Γονιμοποίηση Αυτή η παράγραφος έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ιατρική συμβουλή. Παρακαλείσθε να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας προκειμένου να ενημερωθείτε για οποιαδήποτε θεραπεία. Το σεξ πριν από τη θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά και πριν από την συλλογή ωαρίων ενδείκνυται εκτός των άλλων και για ψυχολογικούς λόγους. Θυμηθείτε όμως πως πρέπει να απέχετε από το σεξ για 3 ημέρες πριν από τη συλλογή ωαρίων ώστε να επιτευχθεί καλή ποιότητα σπέρματος. Μετά την εμβρυομεταφορά καλό θα είναι να περιμένετε μέχρι το αποτέλεσμα του τεστ εγκυμοσύνης, δηλαδή για 12-14 ημέρες. Παρότι δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, το σεξ μπορεί να προκαλέσει σπασμούς στη μήτρα και γι' αυτό είναι καλύτερο να αποφεύγεται. Φυσικά υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα ξέρατε ότι ένα έμβρυο μεγαλώνει μέσα στη μήτρα σας, αλλά λόγω της θεραπείας ξέρουμε επακριβώς τι συμβαίνει και καλό θα είναι να απέχετε. Αντίθετα στη Σπερματέγχυση οι γιατροί συνιστούν το σεξ αμέσως μετά από αυτήν καθώς και τις επόμενες ημέρες. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: για να αυξηθούν οι πιθανότητες γονιμοποίησης μετά την ωορρηξία και για το θετικό ρόλο της συμμετοχής του συζύγου. Βέβαια σε μερικές περιπτώσεις όπου έχουν διεγερθεί πολλά ωοθυλάκια από την ορμονική θεραπεία, δεν επιτρέπεται η σεξουαλική πράξη λόγω του φόβου για πολλαπλή εγκυμοσύνη. Η Σπερματέγχυση είναι διαφορετική από την εξωσωματική γονιμοποίηση, γιατί δεν γίνεται διεγχειρητική συλλογή των ωαρίων και η μετέπειτα γονιμοποίησή τους γίνεται σε φυσικό περιβάλλον - στις σάλπιγγες- και όχι τεχνητά -in vitro. Επίσης η σπερματέγχυση γίνεται έτσι ώστε να συμπίπτει με την ωορρηξία με ή χωρίς τη χρήση χοριακής γοναδοτροπίνης. Εγκυμοσύνη και σεξ Το σεξ θεωρείται πως δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Τι είναι λοιπόν η φυσιολογική εγκυμοσύνη; Φυσιολογική είναι η εγκυμοσύνη όπου υπάρχει χαμηλός κίνδυνος για αποβολή ή πρόωρο τοκετό. Για να είστε σίγουρη ότι η εγκυμοσύνη σας είναι φυσιολογική συμβουλευτείτε το μαιευτήρα ή τη μαία σας. Φυσικά το γεγονός ότι το σεξ είναι ασφαλές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν σημαίνει πως απαραίτητα πρέπει και να κάνετε! Πολλές έγκυες γυναίκες διαπιστώνουν πως η διάθεσή τους για έρωτα μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, πολλές βρίσκουν πως το να κάνουν έρωτα δεν είναι και τόσο εύκολο, καθώς το σώμα τους μεγαλώνει. Εσείς και ο σύντροφός σας πρέπει να διατηρήσετε τα κανάλια επικοινωνίας σχετικά με τη σεξουαλική σας σχέση. Μιλήστε για άλλους τρόπους ικανοποίησης -χάδια, φιλιά και απλή σωματική επαφή. Μπορείτε επίσης να πειραματιστείτε με διαφορετικές ερωτικές στάσεις για να βρείτε αυτή που σας βολεύει περισσότερο. Επίσης πολλές γυναίκες χάνουν τη διάθεσή τους για έρωτα προς το τέλος της εγκυμοσύνης τους είτε λόγω του επικείμενου τοκετού είτε λόγω της επικείμενης μητρότητας. Πιθανές αντιδράσεις του άντρα για το σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Οι άντρες έχουν κι αυτοί αρκετό άγχος όπως και οι γυναίκες, αλλά επίσης έχουν και τις δικές τους ανάγκες. Η διάθεση ενός άντρα για έρωτα μπορεί να αυξηθεί ή και να μειωθεί. Μερικοί αρέσκονται στις αλλαγές του γυναικείου σώματος και νιώθουν πιο κοντά στις συντρόφους τους. Άλλοι μπορεί να νιώθουν μειωμένη διάθεση λόγω του άγχους για την υγεία του εμβρύου και της μητέρας, αλλά και για την επερχόμενη πατρότητα. Ο σύντροφός σας μπορεί να μην μπορεί να συμφιλιωθεί με την ιδέα της αλλαγής της εικόνας σας όσο και της ιδιότητάς σας ως μέλλουσας μητέρας. Να θυμάστε πάντα ότι η επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Άγχη Μειωμένη επιθυμία για έρωτα Σωματική δυσκολία Φόβος για βλάβη του εμβρύου Χαρές Μεγαλύτερη διάθεση λόγω του αυξημένου μεγέθους του στήθους Μεγαλύτερο βάρος και καμπύλες της γυναίκας Δεν υπάρχει αναγκαιότητα αντισύλληψης Νέες μέθοδοι ευχαρίστησης Η ανακάλυψη νέων ερωτικών στάσεων Μπορεί το σεξ να βλάψει το έμβρυο; Όχι άμεσα. Το μωρό είναι πλήρως προστατευμένο από τον αμνιακό σάκο (ο λεπτός σάκος που περιέχει το παιδί και το αμνιακό υγρό) και τους ισχυρούς μύες της μήτρας. Υπάρχει επίσης ένα χοντρό στρώμα βλέννης το οποίο σφραγίζει τον τράχηλο και βοηθά στην αποφυγή λοιμώξεων. Έτσι το πέος του άντρα δεν έρχεται σε επαφή με το μωρό κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Μπορούν να προκληθούν συσπάσεις από τη σεξουαλική επαφή ή τον οργασμό; Σε φυσιολογικές, χαμηλού κινδύνου εγκυμοσύνες όχι. Οι συσπάσεις που μπορεί να νιώσετε κατά τη διάρκεια ή και αμέσως μετά τον οργασμό είναι τελείως διαφορετικές από τις συσπάσεις του τοκετού. Φυσικά θα πρέπει να ρωτήσετε τον γυναικολόγο σας αν η εγκυμοσύνη σας είναι χαμηλού κινδύνου. Μερικοί γυναικολόγοι συνιστούν στις ασθενείς τους να απέχουν από το σεξ τις τελευταίες εβδομάδες της εγκυμοσύνης, γιατί το σπέρμα περιέχει κάποιες ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν συσπάσεις. Είναι φυσιολογικό να μεταβάλλεται η διάθεση για έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Η διάθεση για σεξ μπορεί είτε να αυξηθεί είτε να μεταβληθεί. Πολλές γυναίκες έχουν κούραση, ναυτία, πόνο στο στήθος και συχνουρία κατά τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης και βρίσκουν ότι το σεξ είναι γι' αυτές μια επίπονη διαδικασία. Γενικά όμως η ναυτία και η κούραση υποχωρούν στο δεύτερο τρίμηνο και η διάθεση επανέρχεται. Επίσης, μερικές γυναίκες έλκονται περισσότερο από τον σύντροφό τους και από το γεγονός ότι δεν χρειάζονται αντισύλληψη. Στο τρίτο τρίμηνο η διάθεση υποχωρεί πάλι, γιατί καθώς η μήτρα μεγαλώνει γίνεται πιο κοντινή η αίσθηση της επερχόμενης γέννας. Πότε να καλέσετε το γιατρό σας Καλέστε το γιατρό σας αν δεν είστε σίγουρη για το αν επιτρέπεται να κάνετε έρωτα ή όχι. Επίσης σε περίπτωση που έχετε ασυνήθιστα συμπτώματα όπως πόνο, αιμορραγία, κολπικές εκκρίσεις ή συσπάσεις που συνεχίζουν και μετά το σεξ. Θυμηθείτε πως η έννοια του φυσιολογικού είναι πολύ σχετική κατά την εγκυμοσύνη και θα πρέπει να συζητάτε πολύ με το σύντροφό σας για το τι θέλετε. Κάνοντας έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης Σε πολλές γυναίκες η εγκυμοσύνη προκαλεί μια αυξημένη ανάγκη για σωματική επαφή ίσως και περισσότερο απ' ότι για έρωτα. Η εγκυμοσύνη είναι μια καλή ευκαιρία για το ζευγάρι να εξερευνήσει νέους τρόπους επαφής όπως αγκαλιά, φιλιά και φυσικά νέες ερωτικές στάσεις που μπορεί να δώσουν παραπάνω ευχαρίστηση. Πολλές γυναίκες νιώθουν πιο ευαίσθητες κατά την εγκυμοσύνη και οι οργασμοί είναι πιο έντονοι και διαρκούν πιο πολύ απ' ότι πριν. Βέβαια ακόμη και ένα κράτημα του χεριού ή και μια ζεστή κουβέντα μπορεί να φέρει το ζευγάρι πιο κοντά. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το σεξ στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης προκαλεί πρόωρο τοκετό ή μειωμένο βάρος ή ύψος του παιδιού ή προβλήματα υγείας σε αυτό. Η προσταγλανδίνες οι οποίες παράγονται κατά τη διάρκεια του τοκετού, βρίσκονται και στο σπέρμα αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες. Επίσης οι μεμβράνες δεν σπάνε κατά τη σεξουαλική επαφή. Τι δεν είναι ασφαλές Δεν πρέπει να κάνετε έρωτα με το σύντροφό σας αν αυτός έχει λοίμωξη με έρπητα, χλαμύδια, κονδυλώματα ή HIV. Αν προσβληθείτε και εσείς, τότε η λοίμωξη μπορεί να περάσει και στο μωρό με επικίνδυνες συνέπειες. Ο γυναικολόγος σας ή και η μαία σας μπορεί να διαγνώσουν ότι είναι επικίνδυνο να έχετε σεξουαλικές επαφές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας και να σας τις απαγορεύσουν. Οι πιο συχνοί παράγοντες κινδύνου είναι: Ιστορικό αποβολής ή επαπειλούμενη αποβολή Ανεξήγητη κολπική αιμορραγία, εκκρίσεις ή πόνοι Διαφυγή αμνιακού υγρού (που περιβάλλει το μωρό μέσα στη μήτρα) Ιστορικό πρόωρου τοκετού ( πριν τις 37 εβδομάδες) ή συμπτώματα που συνιστούν κίνδυνο πρόωρου τοκετού ( πρόωρες συσπάσεις της μήτρας) Πρόδρομος πλακούντας, όπου ο πλακούντας βρίσκεται κοντά στον τράχηλο της μήτρας Τραχηλική ανεπάρκεια, όπου ο τράχηλος είναι αδύναμος και διαστέλλεται πρόωρα, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για αποβολή ή πρόωρο τοκετό.

Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Τι εννοούμε όταν λέμε ‘Εξωσωματική Γονιμοποίηση’; Με τον όρο Εξωσωματική Γονιμοποίηση ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μία μόνο από τις μεθόδους που μπορούν να βοηθήσουν ένα ζευγάρι με πρόβλημα υπογονιμότητας. Ο σωστός όρος είναι Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα ‘θεραπειών’, όπως η σπερματέγχυση, η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας και φυσικά η εξωσωματική γονιμοποίηση. Με την τελευταία εννοούμε την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο σε ένα τεχνητό περιβάλλον και όχι μέσα στο σώμα της γυναίκας και συγκεκριμένα στη σάλπιγγα, όπως γίνεται από τη φύση. Πότε ένα ζευγάρι πρέπει να καταφύγει στην βοήθεια ενός Γυναικολόγου ειδικού σε θέματα υπογονιμότητας; Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένα ζευγάρι που προσπαθεί συνειδητά να τεκνοποιήσει πρέπει να τα καταφέρει μέσα σε ένα διάστημα 12 με 18 μηνών. Τα ακριβή όρια διαφέρουν από χώρα σε χώρα και μάλιστα υπάρχει μια ελαφρά διχογνωμία θα έλεγε κανείς μεταξύ της Αμερικανικής και της Βρετανικής σχολής. Όταν βέβαια μιλάμε για συνειδητή προσπάθεια εννοούμε ότι και οι δύο σύντροφοι γνωρίζουν πόσο συχνά και, κυρίως, σε ποιο σημείο του κύκλου της γυναίκας πρέπει να κάνουν έρωτα χωρίς προφυλάξεις. Τι περιλαμβάνει ένας έλεγχος για τη γονιμότητα των δύο συντρόφων; Καταρχήν ο ιατρός παίρνει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και από τους δύο συντρόφους, τους οποίους επίσης καλό θα ήταν να εξετάσει και κλινικά. Απαραίτητα είναι επίσης για τη γυναίκα ένα υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, ορμονικός έλεγχος και έλεγχος διαβατότητας των σαλπίγγων. Ανάλογα με το υπάρχον πρόβλημα και την κρίση του, ο γυναικολόγος μπορεί να συστήσει τη διενέργεια λαπαροσκόπησης ή/και υστεροσκόπησης. Πρέπει επίσης οπωσδήποτε να ελεγχθεί η ποιότητα του σπέρματος του άνδρα. Πώς ξεκινάει μια θεραπεία; Αφού συλλεχθούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και ο ειδικός καταλήξει στην αναγκαιότητα στης εξωσωματικής γονιμοποίησης, καταστρώνεται το λεγόμενο πρωτόκολλο θεραπείας. Έτσι την προκαθορισμένη ημέρα του κύκλου ξεκινάει μια θεραπεία με μία ή και περισσότερες ορμόνες που αποσκοπεί στη διέγερση των ωοθηκών, έτσι ώστε αυτές να αναπτύξουν πολλά ωοθυλάκια και όχι μονάχα ένα, όπως συνήθως γίνεται σε ένα φυσιολογικό κύκλο. Με τις ίδιες ορμόνες προετοιμάζουμε και το ενδομήτριο να δεχθεί τα μελλοντικά έμβρυα. Πώς γίνεται η παρακολούθηση της ασθενούς; Μετά την πρώτη συνήθως εβδομάδα η ασθενής –που βέβαια δεν ασθενεί- προσέρχεται κάθε δύο ημέρες για έναν υπερηχογραφικό έλεγχο του αριθμού και μεγέθους των ωοθυλακίων καθώς επίσης και του πάχους του ενδομητρίου. Συνήθως πραγματοποιείται και ορμονικός έλεγχος της ωοθηκικής ανταπόκρισης. Αν χρειαστεί γίνονται οι απαραίτητες αυξομειώσεις στη δόση των ορμονών. Πότε είναι έτοιμες οι ωοθήκες; Περιμένουμε τα ωοθυλάκια, τα οποία περιέχουν τα ωάρια, να φτάσουν ένα κρίσιμο μέγεθος και αριθμό. Πάνω από αυτό θεωρούμε ότι τα ωάρια είναι ώριμα και έτοιμα για ωοληψία. Ταυτόχρονα σιγουρευόμαστε ότι και το ενδομήτριο έχει το κατάλληλο πάχος για την εμβρυομεταφορά. Στη συνέχεια χορηγούμε μία ορμόνη η οποία προκαλεί την τελική ωρίμανση των ωαρίων και την απελευθέρωσή τους στο υγρό των ωοθυλακίων. Πότε γίνεται η ωοληψία; Η ωοληψία γίνεται περίπου 36 ώρες μετά την τελική ένεση, τη χοριακή γοναδοτροπίνη. Είναι σημαντικό να είναι η ασθενής εξαιρετικά συνεπής με την τήρηση του προγράμματος, καθώς ένα λάθος 2 ή 3 ωρών μπορεί να προκαλέσει αυτόματη ρήξη των ωοθυλακίων, πράγμα που στις περισσότερες περιπτώσεις σημαίνει ότι το τελικό στάδιο της θεραπείας αποτυγχάνει. Πώς γίνεται η ωοληψία; Γίνεται υπό άσηπτες συνθήκες και με υπερηχογραφικό έλεγχο. Με τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων η ασθενής περιέρχεται σε κατάσταση ‘μέθης’, που προξενεί αναλγησία. Σε μερικά Κέντρα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής η ωοληψία γίνεται με γενική αναισθησία. Το υγρό από τα ωοθυλάκια αναρροφάται με μία βελόνα και παραδίδεται στον εμβρυολόγο, ο οποίος με μικροσκόπιο βρίσκει τα ωάρια. Πώς γίνεται η γονιμοποίηση; Ο σύζυγος παραδίδει την ίδια μέρα το σπέρμα στον εμβρυολόγο. Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μέσα σε ειδικό θρεπτικό υλικό και κλείνονται μέσα σε ειδικούς επωαστήρες, όπου αφήνονται για 24 ώρες. Την επόμενη ημέρα ελέγχεται ο αριθμός των εμβρύων. Άλλες 24 ώρες μετά, ελέγχεται και η ποιότητα των εμβρύων. Γονιμοποιούνται όλα τα ωάρια; Τα ωάρια γονιμοποιούνται σε ένα ποσοστό γύρω στο 60-66%. Οποιοδήποτε νούμερο πλησιάζει ή και ξεπερνά τον αριθμό αυτό είναι ικανοποιητικό. Βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα του σπέρματος και φυσικά των ωαρίων. Πότε τοποθετούνται τα έμβρυα στη μήτρα; Η εβρυομεταφορά γίνεται συνήθως τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα μετά την ωοληψία. Δεν απαιτεί νάρκωση και είναι γενικά μια απλή για την ασθενή διαδικασία. Παραμένει όμως η πιο λεπτή στιγμή, τόσο για την ασθενή όσο και για τον ειδικό, καθώς τα έμβρυα, αλλά και το ενδομήτριο, είναι πάρα πολύ ευαίσθητα. Μια μέθοδος που βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα είναι αυτή της βλαστοκύστης όπου τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα κατά την 6η περίπου ημέρα μετά την ωοληψία. Πόσα έμβρυα τοποθετούνται; Συνήθως τοποθετούνται 2-3 έμβρυα ή και λιγότερα, αν η ποιότητά τους δεν είναι ικανοποιητική. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και πάντα με τη σύμφωνη γνώμη τόσο του ζευγαριού, όσο και του ιατρού, μπορούν να μεταφερθούν περισσότερα έμβρυα. Γενικά ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται τείνει να μειωθεί γιατί αυξάνεται ο κίνδυνος της πολλαπλής κύησης. Τι γίνεται με τα έμβρυα που περισσεύουν; Αν τα έμβρυα που περισσέψουν είναι πολύ καλής ποιότητας, τότε μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν από το ζευγάρι σε μια μελλοντική προσπάθεια, η οποία βέβαια δεν περιλαμβάνει διέγερση ωοθηκών, ούτε και ωοληψία. Πότε γίνεται το τεστ κύησης; 15 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά γίνεται ένα απλό τεστ κύησης. Μπορεί επίσης 2-3 ημέρες νωρίτερα να γίνει τεστ ορού αίματος αντί για ούρων. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, τότε πραγματοποιείται έλεγχος με υπερήχους σε 2 εβδομάδες για να επιβεβαιωθεί πως όλα βαίνουν καλώς. Ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας; Αυτή είναι βέβαια και η πιο σημαντική ερώτηση για τα ζευγάρια. Τα ποσοστά επιτυχίας διαφέρουν από Κέντρο σε Κέντρο. Πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι επίσης η ηλικία της γυναίκας, τα επίπεδα των ορμονών της και βέβαια το σπέρμα του συζύγου. Γενικά θα έλεγα πως τα ποσοστά κυμαίνονται σε ένα φάσμα μεταξύ 30-40% ή και λίγο παραπάνω για τις γυναίκες μέχρι 38 ετών. Πόσο κοστίζει η θεραπεία; Αφήσατε άλλη μια σημαντική ερώτηση για το τέλος. Το κόστος και πάλι ποικίλει και είναι γύρω στα 1800-3000 ευρώ για μια θεραπεία, αλλά πρέπει να συνυπολογιστεί και η φαρμακευτική αγωγή που είναι αρκετά ακριβή. Οι απαιτήσεις τόσο σε εξοπλισμό, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό γι αυτήν την ευαίσθητη θεραπεία είναι μεγάλες. Ευτυχώς τελευταία όλο και περισσότερα ταμεία ασφάλισης καλύπτουν ένα ποσοστό 75-100% από τα παραπάνω ποσά. Αυτό είναι σημαντικό καθώς οι ασφαλιστικοί φορείς αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα υποστήριξης του ζευγαριού με πρόβλημα υπογονιμότητας, ιδιαίτερα σε εποχές όπου η υπογεννητικότητα αποτελεί μια ορατή απειλή για την κοινωνία μας.

Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Τι εννοούμε όταν λέμε ‘Εξωσωματική Γονιμοποίηση’; Με τον όρο Εξωσωματική Γονιμοποίηση ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μία μόνο από τις μεθόδους που μπορούν να βοηθήσουν ένα ζευγάρι με πρόβλημα υπογονιμότητας. Ο σωστός όρος είναι Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα ‘θεραπειών’, όπως η σπερματέγχυση, η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας και φυσικά η εξωσωματική γονιμοποίηση. Με την τελευταία εννοούμε την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο σε ένα τεχνητό περιβάλλον και όχι μέσα στο σώμα της γυναίκας και συγκεκριμένα στη σάλπιγγα, όπως γίνεται από τη φύση. Πότε ένα ζευγάρι πρέπει να καταφύγει στην βοήθεια ενός Γυναικολόγου ειδικού σε θέματα υπογονιμότητας; Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένα ζευγάρι που προσπαθεί συνειδητά να τεκνοποιήσει πρέπει να τα καταφέρει μέσα σε ένα διάστημα 12 με 18 μηνών. Τα ακριβή όρια διαφέρουν από χώρα σε χώρα και μάλιστα υπάρχει μια ελαφρά διχογνωμία θα έλεγε κανείς μεταξύ της Αμερικανικής και της Βρετανικής σχολής. Όταν βέβαια μιλάμε για συνειδητή προσπάθεια εννοούμε ότι και οι δύο σύντροφοι γνωρίζουν πόσο συχνά και, κυρίως, σε ποιο σημείο του κύκλου της γυναίκας πρέπει να κάνουν έρωτα χωρίς προφυλάξεις. Τι περιλαμβάνει ένας έλεγχος για τη γονιμότητα των δύο συντρόφων; Καταρχήν ο ιατρός παίρνει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και από τους δύο συντρόφους, τους οποίους επίσης καλό θα ήταν να εξετάσει και κλινικά. Απαραίτητα είναι επίσης για τη γυναίκα ένα υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, ορμονικός έλεγχος και έλεγχος διαβατότητας των σαλπίγγων. Ανάλογα με το υπάρχον πρόβλημα και την κρίση του, ο γυναικολόγος μπορεί να συστήσει τη διενέργεια λαπαροσκόπησης ή/και υστεροσκόπησης. Πρέπει επίσης οπωσδήποτε να ελεγχθεί η ποιότητα του σπέρματος του άνδρα. Πώς ξεκινάει μια θεραπεία; Αφού συλλεχθούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και ο ειδικός καταλήξει στην αναγκαιότητα στης εξωσωματικής γονιμοποίησης, καταστρώνεται το λεγόμενο πρωτόκολλο θεραπείας. Έτσι την προκαθορισμένη ημέρα του κύκλου ξεκινάει μια θεραπεία με μία ή και περισσότερες ορμόνες που αποσκοπεί στη διέγερση των ωοθηκών, έτσι ώστε αυτές να αναπτύξουν πολλά ωοθυλάκια και όχι μονάχα ένα, όπως συνήθως γίνεται σε ένα φυσιολογικό κύκλο. Με τις ίδιες ορμόνες προετοιμάζουμε και το ενδομήτριο να δεχθεί τα μελλοντικά έμβρυα. Πώς γίνεται η παρακολούθηση της ασθενούς; Μετά την πρώτη συνήθως εβδομάδα η ασθενής –που βέβαια δεν ασθενεί- προσέρχεται κάθε δύο ημέρες για έναν υπερηχογραφικό έλεγχο του αριθμού και μεγέθους των ωοθυλακίων καθώς επίσης και του πάχους του ενδομητρίου. Συνήθως πραγματοποιείται και ορμονικός έλεγχος της ωοθηκικής ανταπόκρισης. Αν χρειαστεί γίνονται οι απαραίτητες αυξομειώσεις στη δόση των ορμονών. Πότε είναι έτοιμες οι ωοθήκες; Περιμένουμε τα ωοθυλάκια, τα οποία περιέχουν τα ωάρια, να φτάσουν ένα κρίσιμο μέγεθος και αριθμό. Πάνω από αυτό θεωρούμε ότι τα ωάρια είναι ώριμα και έτοιμα για ωοληψία. Ταυτόχρονα σιγουρευόμαστε ότι και το ενδομήτριο έχει το κατάλληλο πάχος για την εμβρυομεταφορά. Στη συνέχεια χορηγούμε μία ορμόνη η οποία προκαλεί την τελική ωρίμανση των ωαρίων και την απελευθέρωσή τους στο υγρό των ωοθυλακίων. Πότε γίνεται η ωοληψία; Η ωοληψία γίνεται περίπου 36 ώρες μετά την τελική ένεση, τη χοριακή γοναδοτροπίνη. Είναι σημαντικό να είναι η ασθενής εξαιρετικά συνεπής με την τήρηση του προγράμματος, καθώς ένα λάθος 2 ή 3 ωρών μπορεί να προκαλέσει αυτόματη ρήξη των ωοθυλακίων, πράγμα που στις περισσότερες περιπτώσεις σημαίνει ότι το τελικό στάδιο της θεραπείας αποτυγχάνει. Πώς γίνεται η ωοληψία; Γίνεται υπό άσηπτες συνθήκες και με υπερηχογραφικό έλεγχο. Με τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων η ασθενής περιέρχεται σε κατάσταση ‘μέθης’, που προξενεί αναλγησία. Σε μερικά Κέντρα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής η ωοληψία γίνεται με γενική αναισθησία. Το υγρό από τα ωοθυλάκια αναρροφάται με μία βελόνα και παραδίδεται στον εμβρυολόγο, ο οποίος με μικροσκόπιο βρίσκει τα ωάρια. Πώς γίνεται η γονιμοποίηση; Ο σύζυγος παραδίδει την ίδια μέρα το σπέρμα στον εμβρυολόγο. Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μέσα σε ειδικό θρεπτικό υλικό και κλείνονται μέσα σε ειδικούς επωαστήρες, όπου αφήνονται για 24 ώρες. Την επόμενη ημέρα ελέγχεται ο αριθμός των εμβρύων. Άλλες 24 ώρες μετά, ελέγχεται και η ποιότητα των εμβρύων. Γονιμοποιούνται όλα τα ωάρια; Τα ωάρια γονιμοποιούνται σε ένα ποσοστό γύρω στο 60-66%. Οποιοδήποτε νούμερο πλησιάζει ή και ξεπερνά τον αριθμό αυτό είναι ικανοποιητικό. Βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα του σπέρματος και φυσικά των ωαρίων. Πότε τοποθετούνται τα έμβρυα στη μήτρα; Η εβρυομεταφορά γίνεται συνήθως τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα μετά την ωοληψία. Δεν απαιτεί νάρκωση και είναι γενικά μια απλή για την ασθενή διαδικασία. Παραμένει όμως η πιο λεπτή στιγμή, τόσο για την ασθενή όσο και για τον ειδικό, καθώς τα έμβρυα, αλλά και το ενδομήτριο, είναι πάρα πολύ ευαίσθητα. Μια μέθοδος που βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα είναι αυτή της βλαστοκύστης όπου τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα κατά την 6η περίπου ημέρα μετά την ωοληψία. Πόσα έμβρυα τοποθετούνται; Συνήθως τοποθετούνται 2-3 έμβρυα ή και λιγότερα, αν η ποιότητά τους δεν είναι ικανοποιητική. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και πάντα με τη σύμφωνη γνώμη τόσο του ζευγαριού, όσο και του ιατρού, μπορούν να μεταφερθούν περισσότερα έμβρυα. Γενικά ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται τείνει να μειωθεί γιατί αυξάνεται ο κίνδυνος της πολλαπλής κύησης. Τι γίνεται με τα έμβρυα που περισσεύουν; Αν τα έμβρυα που περισσέψουν είναι πολύ καλής ποιότητας, τότε μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν από το ζευγάρι σε μια μελλοντική προσπάθεια, η οποία βέβαια δεν περιλαμβάνει διέγερση ωοθηκών, ούτε και ωοληψία. Πότε γίνεται το τεστ κύησης; 15 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά γίνεται ένα απλό τεστ κύησης. Μπορεί επίσης 2-3 ημέρες νωρίτερα να γίνει τεστ ορού αίματος αντί για ούρων. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, τότε πραγματοποιείται έλεγχος με υπερήχους σε 2 εβδομάδες για να επιβεβαιωθεί πως όλα βαίνουν καλώς. Ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας; Αυτή είναι βέβαια και η πιο σημαντική ερώτηση για τα ζευγάρια. Τα ποσοστά επιτυχίας διαφέρουν από Κέντρο σε Κέντρο. Πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι επίσης η ηλικία της γυναίκας, τα επίπεδα των ορμονών της και βέβαια το σπέρμα του συζύγου. Γενικά θα έλεγα πως τα ποσοστά κυμαίνονται σε ένα φάσμα μεταξύ 30-40% ή και λίγο παραπάνω για τις γυναίκες μέχρι 38 ετών. Πόσο κοστίζει η θεραπεία; Αφήσατε άλλη μια σημαντική ερώτηση για το τέλος. Το κόστος και πάλι ποικίλει και είναι γύρω στα 1800-3000 ευρώ για μια θεραπεία, αλλά πρέπει να συνυπολογιστεί και η φαρμακευτική αγωγή που είναι αρκετά ακριβή. Οι απαιτήσεις τόσο σε εξοπλισμό, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό γι αυτήν την ευαίσθητη θεραπεία είναι μεγάλες. Ευτυχώς τελευταία όλο και περισσότερα ταμεία ασφάλισης καλύπτουν ένα ποσοστό 75-100% από τα παραπάνω ποσά. Αυτό είναι σημαντικό καθώς οι ασφαλιστικοί φορείς αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα υποστήριξης του ζευγαριού με πρόβλημα υπογονιμότητας, ιδιαίτερα σε εποχές όπου η υπογεννητικότητα αποτελεί μια ορατή απειλή για την κοινωνία μας.

Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Τι εννοούμε όταν λέμε ‘Εξωσωματική Γονιμοποίηση’; Με τον όρο Εξωσωματική Γονιμοποίηση ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μία μόνο από τις μεθόδους που μπορούν να βοηθήσουν ένα ζευγάρι με πρόβλημα υπογονιμότητας. Ο σωστός όρος είναι Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα ‘θεραπειών’, όπως η σπερματέγχυση, η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας και φυσικά η εξωσωματική γονιμοποίηση. Με την τελευταία εννοούμε την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο σε ένα τεχνητό περιβάλλον και όχι μέσα στο σώμα της γυναίκας και συγκεκριμένα στη σάλπιγγα, όπως γίνεται από τη φύση. Πότε ένα ζευγάρι πρέπει να καταφύγει στην βοήθεια ενός Γυναικολόγου ειδικού σε θέματα υπογονιμότητας; Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένα ζευγάρι που προσπαθεί συνειδητά να τεκνοποιήσει πρέπει να τα καταφέρει μέσα σε ένα διάστημα 12 με 18 μηνών. Τα ακριβή όρια διαφέρουν από χώρα σε χώρα και μάλιστα υπάρχει μια ελαφρά διχογνωμία θα έλεγε κανείς μεταξύ της Αμερικανικής και της Βρετανικής σχολής. Όταν βέβαια μιλάμε για συνειδητή προσπάθεια εννοούμε ότι και οι δύο σύντροφοι γνωρίζουν πόσο συχνά και, κυρίως, σε ποιο σημείο του κύκλου της γυναίκας πρέπει να κάνουν έρωτα χωρίς προφυλάξεις. Τι περιλαμβάνει ένας έλεγχος για τη γονιμότητα των δύο συντρόφων; Καταρχήν ο ιατρός παίρνει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και από τους δύο συντρόφους, τους οποίους επίσης καλό θα ήταν να εξετάσει και κλινικά. Απαραίτητα είναι επίσης για τη γυναίκα ένα υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, ορμονικός έλεγχος και έλεγχος διαβατότητας των σαλπίγγων. Ανάλογα με το υπάρχον πρόβλημα και την κρίση του, ο γυναικολόγος μπορεί να συστήσει τη διενέργεια λαπαροσκόπησης ή/και υστεροσκόπησης. Πρέπει επίσης οπωσδήποτε να ελεγχθεί η ποιότητα του σπέρματος του άνδρα. Πώς ξεκινάει μια θεραπεία; Αφού συλλεχθούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και ο ειδικός καταλήξει στην αναγκαιότητα στης εξωσωματικής γονιμοποίησης, καταστρώνεται το λεγόμενο πρωτόκολλο θεραπείας. Έτσι την προκαθορισμένη ημέρα του κύκλου ξεκινάει μια θεραπεία με μία ή και περισσότερες ορμόνες που αποσκοπεί στη διέγερση των ωοθηκών, έτσι ώστε αυτές να αναπτύξουν πολλά ωοθυλάκια και όχι μονάχα ένα, όπως συνήθως γίνεται σε ένα φυσιολογικό κύκλο. Με τις ίδιες ορμόνες προετοιμάζουμε και το ενδομήτριο να δεχθεί τα μελλοντικά έμβρυα. Πώς γίνεται η παρακολούθηση της ασθενούς; Μετά την πρώτη συνήθως εβδομάδα η ασθενής –που βέβαια δεν ασθενεί- προσέρχεται κάθε δύο ημέρες για έναν υπερηχογραφικό έλεγχο του αριθμού και μεγέθους των ωοθυλακίων καθώς επίσης και του πάχους του ενδομητρίου. Συνήθως πραγματοποιείται και ορμονικός έλεγχος της ωοθηκικής ανταπόκρισης. Αν χρειαστεί γίνονται οι απαραίτητες αυξομειώσεις στη δόση των ορμονών. Πότε είναι έτοιμες οι ωοθήκες; Περιμένουμε τα ωοθυλάκια, τα οποία περιέχουν τα ωάρια, να φτάσουν ένα κρίσιμο μέγεθος και αριθμό. Πάνω από αυτό θεωρούμε ότι τα ωάρια είναι ώριμα και έτοιμα για ωοληψία. Ταυτόχρονα σιγουρευόμαστε ότι και το ενδομήτριο έχει το κατάλληλο πάχος για την εμβρυομεταφορά. Στη συνέχεια χορηγούμε μία ορμόνη η οποία προκαλεί την τελική ωρίμανση των ωαρίων και την απελευθέρωσή τους στο υγρό των ωοθυλακίων. Πότε γίνεται η ωοληψία; Η ωοληψία γίνεται περίπου 36 ώρες μετά την τελική ένεση, τη χοριακή γοναδοτροπίνη. Είναι σημαντικό να είναι η ασθενής εξαιρετικά συνεπής με την τήρηση του προγράμματος, καθώς ένα λάθος 2 ή 3 ωρών μπορεί να προκαλέσει αυτόματη ρήξη των ωοθυλακίων, πράγμα που στις περισσότερες περιπτώσεις σημαίνει ότι το τελικό στάδιο της θεραπείας αποτυγχάνει. Πώς γίνεται η ωοληψία; Γίνεται υπό άσηπτες συνθήκες και με υπερηχογραφικό έλεγχο. Με τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων η ασθενής περιέρχεται σε κατάσταση ‘μέθης’, που προξενεί αναλγησία. Σε μερικά Κέντρα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής η ωοληψία γίνεται με γενική αναισθησία. Το υγρό από τα ωοθυλάκια αναρροφάται με μία βελόνα και παραδίδεται στον εμβρυολόγο, ο οποίος με μικροσκόπιο βρίσκει τα ωάρια. Πώς γίνεται η γονιμοποίηση; Ο σύζυγος παραδίδει την ίδια μέρα το σπέρμα στον εμβρυολόγο. Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μέσα σε ειδικό θρεπτικό υλικό και κλείνονται μέσα σε ειδικούς επωαστήρες, όπου αφήνονται για 24 ώρες. Την επόμενη ημέρα ελέγχεται ο αριθμός των εμβρύων. Άλλες 24 ώρες μετά, ελέγχεται και η ποιότητα των εμβρύων. Γονιμοποιούνται όλα τα ωάρια; Τα ωάρια γονιμοποιούνται σε ένα ποσοστό γύρω στο 60-66%. Οποιοδήποτε νούμερο πλησιάζει ή και ξεπερνά τον αριθμό αυτό είναι ικανοποιητικό. Βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα του σπέρματος και φυσικά των ωαρίων. Πότε τοποθετούνται τα έμβρυα στη μήτρα; Η εβρυομεταφορά γίνεται συνήθως τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα μετά την ωοληψία. Δεν απαιτεί νάρκωση και είναι γενικά μια απλή για την ασθενή διαδικασία. Παραμένει όμως η πιο λεπτή στιγμή, τόσο για την ασθενή όσο και για τον ειδικό, καθώς τα έμβρυα, αλλά και το ενδομήτριο, είναι πάρα πολύ ευαίσθητα. Μια μέθοδος που βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα είναι αυτή της βλαστοκύστης όπου τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα κατά την 6η περίπου ημέρα μετά την ωοληψία. Πόσα έμβρυα τοποθετούνται; Συνήθως τοποθετούνται 2-3 έμβρυα ή και λιγότερα, αν η ποιότητά τους δεν είναι ικανοποιητική. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και πάντα με τη σύμφωνη γνώμη τόσο του ζευγαριού, όσο και του ιατρού, μπορούν να μεταφερθούν περισσότερα έμβρυα. Γενικά ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται τείνει να μειωθεί γιατί αυξάνεται ο κίνδυνος της πολλαπλής κύησης. Τι γίνεται με τα έμβρυα που περισσεύουν; Αν τα έμβρυα που περισσέψουν είναι πολύ καλής ποιότητας, τότε μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν από το ζευγάρι σε μια μελλοντική προσπάθεια, η οποία βέβαια δεν περιλαμβάνει διέγερση ωοθηκών, ούτε και ωοληψία. Πότε γίνεται το τεστ κύησης; 15 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά γίνεται ένα απλό τεστ κύησης. Μπορεί επίσης 2-3 ημέρες νωρίτερα να γίνει τεστ ορού αίματος αντί για ούρων. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, τότε πραγματοποιείται έλεγχος με υπερήχους σε 2 εβδομάδες για να επιβεβαιωθεί πως όλα βαίνουν καλώς. Ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας; Αυτή είναι βέβαια και η πιο σημαντική ερώτηση για τα ζευγάρια. Τα ποσοστά επιτυχίας διαφέρουν από Κέντρο σε Κέντρο. Πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι επίσης η ηλικία της γυναίκας, τα επίπεδα των ορμονών της και βέβαια το σπέρμα του συζύγου. Γενικά θα έλεγα πως τα ποσοστά κυμαίνονται σε ένα φάσμα μεταξύ 30-40% ή και λίγο παραπάνω για τις γυναίκες μέχρι 38 ετών. Πόσο κοστίζει η θεραπεία; Αφήσατε άλλη μια σημαντική ερώτηση για το τέλος. Το κόστος και πάλι ποικίλει και είναι γύρω στα 1800-3000 ευρώ για μια θεραπεία, αλλά πρέπει να συνυπολογιστεί και η φαρμακευτική αγωγή που είναι αρκετά ακριβή. Οι απαιτήσεις τόσο σε εξοπλισμό, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό γι αυτήν την ευαίσθητη θεραπεία είναι μεγάλες. Ευτυχώς τελευταία όλο και περισσότερα ταμεία ασφάλισης καλύπτουν ένα ποσοστό 75-100% από τα παραπάνω ποσά. Αυτό είναι σημαντικό καθώς οι ασφαλιστικοί φορείς αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα υποστήριξης του ζευγαριού με πρόβλημα υπογονιμότητας, ιδιαίτερα σε εποχές όπου η υπογεννητικότητα αποτελεί μια ορατή απειλή για την κοινωνία μας.

Γράφει: Χηνιάδης Χ. Χάρης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος Προβολή Τι εννοούμε όταν λέμε ‘Εξωσωματική Γονιμοποίηση’; Με τον όρο Εξωσωματική Γονιμοποίηση ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μία μόνο από τις μεθόδους που μπορούν να βοηθήσουν ένα ζευγάρι με πρόβλημα υπογονιμότητας. Ο σωστός όρος είναι Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα ‘θεραπειών’, όπως η σπερματέγχυση, η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας και φυσικά η εξωσωματική γονιμοποίηση. Με την τελευταία εννοούμε την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο σε ένα τεχνητό περιβάλλον και όχι μέσα στο σώμα της γυναίκας και συγκεκριμένα στη σάλπιγγα, όπως γίνεται από τη φύση. Πότε ένα ζευγάρι πρέπει να καταφύγει στην βοήθεια ενός Γυναικολόγου ειδικού σε θέματα υπογονιμότητας; Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένα ζευγάρι που προσπαθεί συνειδητά να τεκνοποιήσει πρέπει να τα καταφέρει μέσα σε ένα διάστημα 12 με 18 μηνών. Τα ακριβή όρια διαφέρουν από χώρα σε χώρα και μάλιστα υπάρχει μια ελαφρά διχογνωμία θα έλεγε κανείς μεταξύ της Αμερικανικής και της Βρετανικής σχολής. Όταν βέβαια μιλάμε για συνειδητή προσπάθεια εννοούμε ότι και οι δύο σύντροφοι γνωρίζουν πόσο συχνά και, κυρίως, σε ποιο σημείο του κύκλου της γυναίκας πρέπει να κάνουν έρωτα χωρίς προφυλάξεις. Τι περιλαμβάνει ένας έλεγχος για τη γονιμότητα των δύο συντρόφων; Καταρχήν ο ιατρός παίρνει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και από τους δύο συντρόφους, τους οποίους επίσης καλό θα ήταν να εξετάσει και κλινικά. Απαραίτητα είναι επίσης για τη γυναίκα ένα υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, ορμονικός έλεγχος και έλεγχος διαβατότητας των σαλπίγγων. Ανάλογα με το υπάρχον πρόβλημα και την κρίση του, ο γυναικολόγος μπορεί να συστήσει τη διενέργεια λαπαροσκόπησης ή/και υστεροσκόπησης. Πρέπει επίσης οπωσδήποτε να ελεγχθεί η ποιότητα του σπέρματος του άνδρα. Πώς ξεκινάει μια θεραπεία; Αφού συλλεχθούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες και ο ειδικός καταλήξει στην αναγκαιότητα στης εξωσωματικής γονιμοποίησης, καταστρώνεται το λεγόμενο πρωτόκολλο θεραπείας. Έτσι την προκαθορισμένη ημέρα του κύκλου ξεκινάει μια θεραπεία με μία ή και περισσότερες ορμόνες που αποσκοπεί στη διέγερση των ωοθηκών, έτσι ώστε αυτές να αναπτύξουν πολλά ωοθυλάκια και όχι μονάχα ένα, όπως συνήθως γίνεται σε ένα φυσιολογικό κύκλο. Με τις ίδιες ορμόνες προετοιμάζουμε και το ενδομήτριο να δεχθεί τα μελλοντικά έμβρυα. Πώς γίνεται η παρακολούθηση της ασθενούς; Μετά την πρώτη συνήθως εβδομάδα η ασθενής –που βέβαια δεν ασθενεί- προσέρχεται κάθε δύο ημέρες για έναν υπερηχογραφικό έλεγχο του αριθμού και μεγέθους των ωοθυλακίων καθώς επίσης και του πάχους του ενδομητρίου. Συνήθως πραγματοποιείται και ορμονικός έλεγχος της ωοθηκικής ανταπόκρισης. Αν χρειαστεί γίνονται οι απαραίτητες αυξομειώσεις στη δόση των ορμονών. Πότε είναι έτοιμες οι ωοθήκες; Περιμένουμε τα ωοθυλάκια, τα οποία περιέχουν τα ωάρια, να φτάσουν ένα κρίσιμο μέγεθος και αριθμό. Πάνω από αυτό θεωρούμε ότι τα ωάρια είναι ώριμα και έτοιμα για ωοληψία. Ταυτόχρονα σιγουρευόμαστε ότι και το ενδομήτριο έχει το κατάλληλο πάχος για την εμβρυομεταφορά. Στη συνέχεια χορηγούμε μία ορμόνη η οποία προκαλεί την τελική ωρίμανση των ωαρίων και την απελευθέρωσή τους στο υγρό των ωοθυλακίων. Πότε γίνεται η ωοληψία; Η ωοληψία γίνεται περίπου 36 ώρες μετά την τελική ένεση, τη χοριακή γοναδοτροπίνη. Είναι σημαντικό να είναι η ασθενής εξαιρετικά συνεπής με την τήρηση του προγράμματος, καθώς ένα λάθος 2 ή 3 ωρών μπορεί να προκαλέσει αυτόματη ρήξη των ωοθυλακίων, πράγμα που στις περισσότερες περιπτώσεις σημαίνει ότι το τελικό στάδιο της θεραπείας αποτυγχάνει. Πώς γίνεται η ωοληψία; Γίνεται υπό άσηπτες συνθήκες και με υπερηχογραφικό έλεγχο. Με τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων η ασθενής περιέρχεται σε κατάσταση ‘μέθης’, που προξενεί αναλγησία. Σε μερικά Κέντρα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής η ωοληψία γίνεται με γενική αναισθησία. Το υγρό από τα ωοθυλάκια αναρροφάται με μία βελόνα και παραδίδεται στον εμβρυολόγο, ο οποίος με μικροσκόπιο βρίσκει τα ωάρια. Πώς γίνεται η γονιμοποίηση; Ο σύζυγος παραδίδει την ίδια μέρα το σπέρμα στον εμβρυολόγο. Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μέσα σε ειδικό θρεπτικό υλικό και κλείνονται μέσα σε ειδικούς επωαστήρες, όπου αφήνονται για 24 ώρες. Την επόμενη ημέρα ελέγχεται ο αριθμός των εμβρύων. Άλλες 24 ώρες μετά, ελέγχεται και η ποιότητα των εμβρύων. Γονιμοποιούνται όλα τα ωάρια; Τα ωάρια γονιμοποιούνται σε ένα ποσοστό γύρω στο 60-66%. Οποιοδήποτε νούμερο πλησιάζει ή και ξεπερνά τον αριθμό αυτό είναι ικανοποιητικό. Βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει η ποιότητα του σπέρματος και φυσικά των ωαρίων. Πότε τοποθετούνται τα έμβρυα στη μήτρα; Η εβρυομεταφορά γίνεται συνήθως τη δεύτερη ή τρίτη ημέρα μετά την ωοληψία. Δεν απαιτεί νάρκωση και είναι γενικά μια απλή για την ασθενή διαδικασία. Παραμένει όμως η πιο λεπτή στιγμή, τόσο για την ασθενή όσο και για τον ειδικό, καθώς τα έμβρυα, αλλά και το ενδομήτριο, είναι πάρα πολύ ευαίσθητα. Μια μέθοδος που βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα είναι αυτή της βλαστοκύστης όπου τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα κατά την 6η περίπου ημέρα μετά την ωοληψία. Πόσα έμβρυα τοποθετούνται; Συνήθως τοποθετούνται 2-3 έμβρυα ή και λιγότερα, αν η ποιότητά τους δεν είναι ικανοποιητική. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και πάντα με τη σύμφωνη γνώμη τόσο του ζευγαριού, όσο και του ιατρού, μπορούν να μεταφερθούν περισσότερα έμβρυα. Γενικά ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται τείνει να μειωθεί γιατί αυξάνεται ο κίνδυνος της πολλαπλής κύησης. Τι γίνεται με τα έμβρυα που περισσεύουν; Αν τα έμβρυα που περισσέψουν είναι πολύ καλής ποιότητας, τότε μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν από το ζευγάρι σε μια μελλοντική προσπάθεια, η οποία βέβαια δεν περιλαμβάνει διέγερση ωοθηκών, ούτε και ωοληψία. Πότε γίνεται το τεστ κύησης; 15 ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά γίνεται ένα απλό τεστ κύησης. Μπορεί επίσης 2-3 ημέρες νωρίτερα να γίνει τεστ ορού αίματος αντί για ούρων. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, τότε πραγματοποιείται έλεγχος με υπερήχους σε 2 εβδομάδες για να επιβεβαιωθεί πως όλα βαίνουν καλώς. Ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας; Αυτή είναι βέβαια και η πιο σημαντική ερώτηση για τα ζευγάρια. Τα ποσοστά επιτυχίας διαφέρουν από Κέντρο σε Κέντρο. Πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι επίσης η ηλικία της γυναίκας, τα επίπεδα των ορμονών της και βέβαια το σπέρμα του συζύγου. Γενικά θα έλεγα πως τα ποσοστά κυμαίνονται σε ένα φάσμα μεταξύ 30-40% ή και λίγο παραπάνω για τις γυναίκες μέχρι 38 ετών. Πόσο κοστίζει η θεραπεία; Αφήσατε άλλη μια σημαντική ερώτηση για το τέλος. Το κόστος και πάλι ποικίλει και είναι γύρω στα 1800-3000 ευρώ για μια θεραπεία, αλλά πρέπει να συνυπολογιστεί και η φαρμακευτική αγωγή που είναι αρκετά ακριβή. Οι απαιτήσεις τόσο σε εξοπλισμό, όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό γι αυτήν την ευαίσθητη θεραπεία είναι μεγάλες. Ευτυχώς τελευταία όλο και περισσότερα ταμεία ασφάλισης καλύπτουν ένα ποσοστό 75-100% από τα παραπάνω ποσά. Αυτό είναι σημαντικό καθώς οι ασφαλιστικοί φορείς αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα υποστήριξης του ζευγαριού με πρόβλημα υπογονιμότητας, ιδιαίτερα σε εποχές όπου η υπογεννητικότητα αποτελεί μια ορατή απειλή για την κοινωνία μας.

ΑΧ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΑ ΠΡΙΝ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΑΙ ΕΙΧΑ ΠΡΗΣΤΕΙ ΑΡΚΕΤΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ.ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΤΕ ΟΛΟΙ ΟΤΙ ΜΟΥ ΕΛΕΓΑΝ ΠΑΧΥΝΕΣ ΚΑΙ ΜΗΠΩΣ ΕΧΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΜΟΥ ΕΠΙΑΝΑΝ ΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ ΤΑ ΠΑΙΞΑ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΦΟΡΟΥΣΑ ΨΙΛΟΦΑΡΔΙΕΣ ΜΠΛΟΥΖΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΛΕΝΕ ΠΑΛΙ(ΕΙΜΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΑΜΑ ΚΑΝΩ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΜΕΣΩΣ )ΕΥΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΜΟΥ ΗΡΘΕ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΞΕΠΡΗΣΤΗΚΑ ΚΑΙ ΕΦΥΓΑ ΜΕΤΑ ΓΙΑΤΙ ΗΜΟΥΝΑ ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ?ΣΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΟΜΠΛΕΞ ΑΡΧΙΣΑ ΠΑΛΙ ΤΡΕΞΙΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΓΕΙ Η ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΤΑ ΚΟΥΤΣΟΜΠΟΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΟΤΙ Η ΝΥΦΗ ΜΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΕΓΚΥΟΣ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΓΙΑΤΙ ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ 2ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΕΝΑ ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΕΓΩ ΕΙΧΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ 2ΜΕ3ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΛΛΑ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ,ΤΕΛΟΣΠΑΝΤΩΝ ΤΙ ΝΑ ΠΕΙΣ ΕΝΤΑΞΕΙ ΤΟ ΣΙΓΟΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΠΡΟΣΠΑΘΩ6,5ΜΗΝΕΣ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΝΑ ΠΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΜΑΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΝ ΓΙΑΤΙ Ο ΘΕΟΥΛΗΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΠΑΙΔΑΚΙ,ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΗΝ ΦΡΙΚΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΟΥ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ ΕΜΜΟΝΗ ΟΣΟ ΔΕΝ ΕΡΧΟΤΑΝ ΑΛΛΑ ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ1,5ΜΗΝΑ ΤΟ ΕΧΩ ΠΑΡΕΙ ΑΛΛΙΩΣ ΚΑΙ ΝΙΩΘΩ ΠΟΛΥ ΚΑΛΥΤΕΡΑ.

ΑΧ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΑ ΠΡΙΝ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΑΙ ΕΙΧΑ ΠΡΗΣΤΕΙ ΑΡΚΕΤΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ.ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΤΕ ΟΛΟΙ ΟΤΙ ΜΟΥ ΕΛΕΓΑΝ ΠΑΧΥΝΕΣ ΚΑΙ ΜΗΠΩΣ ΕΧΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΜΟΥ ΕΠΙΑΝΑΝ ΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ ΤΑ ΠΑΙΞΑ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΦΟΡΟΥΣΑ ΨΙΛΟΦΑΡΔΙΕΣ ΜΠΛΟΥΖΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΛΕΝΕ ΠΑΛΙ(ΕΙΜΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΑΜΑ ΚΑΝΩ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΜΕΣΩΣ )ΕΥΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΜΟΥ ΗΡΘΕ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΞΕΠΡΗΣΤΗΚΑ ΚΑΙ ΕΦΥΓΑ ΜΕΤΑ ΓΙΑΤΙ ΗΜΟΥΝΑ ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ?ΣΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΟΜΠΛΕΞ ΑΡΧΙΣΑ ΠΑΛΙ ΤΡΕΞΙΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΓΕΙ Η ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΤΑ ΚΟΥΤΣΟΜΠΟΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΟΤΙ Η ΝΥΦΗ ΜΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΕΓΚΥΟΣ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΓΙΑΤΙ ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ 2ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΕΝΑ ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΕΓΩ ΕΙΧΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ 2ΜΕ3ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΛΛΑ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ,ΤΕΛΟΣΠΑΝΤΩΝ ΤΙ ΝΑ ΠΕΙΣ ΕΝΤΑΞΕΙ ΤΟ ΣΙΓΟΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΠΡΟΣΠΑΘΩ6,5ΜΗΝΕΣ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΝΑ ΠΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΜΑΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΝ ΓΙΑΤΙ Ο ΘΕΟΥΛΗΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΠΑΙΔΑΚΙ,ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΗΝ ΦΡΙΚΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΟΥ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ ΕΜΜΟΝΗ ΟΣΟ ΔΕΝ ΕΡΧΟΤΑΝ ΑΛΛΑ ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ1,5ΜΗΝΑ ΤΟ ΕΧΩ ΠΑΡΕΙ ΑΛΛΙΩΣ ΚΑΙ ΝΙΩΘΩ ΠΟΛΥ ΚΑΛΥΤΕΡΑ.

ΑΧ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΑ ΠΡΙΝ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΑΙ ΕΙΧΑ ΠΡΗΣΤΕΙ ΑΡΚΕΤΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ.ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΤΕ ΟΛΟΙ ΟΤΙ ΜΟΥ ΕΛΕΓΑΝ ΠΑΧΥΝΕΣ ΚΑΙ ΜΗΠΩΣ ΕΧΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΜΟΥ ΕΠΙΑΝΑΝ ΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ ΤΑ ΠΑΙΞΑ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΦΟΡΟΥΣΑ ΨΙΛΟΦΑΡΔΙΕΣ ΜΠΛΟΥΖΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΛΕΝΕ ΠΑΛΙ(ΕΙΜΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΑΜΑ ΚΑΝΩ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΜΕΣΩΣ )ΕΥΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΜΟΥ ΗΡΘΕ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΞΕΠΡΗΣΤΗΚΑ ΚΑΙ ΕΦΥΓΑ ΜΕΤΑ ΓΙΑΤΙ ΗΜΟΥΝΑ ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ?ΣΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΟΜΠΛΕΞ ΑΡΧΙΣΑ ΠΑΛΙ ΤΡΕΞΙΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΓΕΙ Η ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΤΑ ΚΟΥΤΣΟΜΠΟΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΟΤΙ Η ΝΥΦΗ ΜΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΕΓΚΥΟΣ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΓΙΑΤΙ ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ 2ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΕΝΑ ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΕΓΩ ΕΙΧΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ 2ΜΕ3ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΛΛΑ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ,ΤΕΛΟΣΠΑΝΤΩΝ ΤΙ ΝΑ ΠΕΙΣ ΕΝΤΑΞΕΙ ΤΟ ΣΙΓΟΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΠΡΟΣΠΑΘΩ6,5ΜΗΝΕΣ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΝΑ ΠΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΜΑΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΝ ΓΙΑΤΙ Ο ΘΕΟΥΛΗΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΠΑΙΔΑΚΙ,ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΗΝ ΦΡΙΚΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΟΥ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ ΕΜΜΟΝΗ ΟΣΟ ΔΕΝ ΕΡΧΟΤΑΝ ΑΛΛΑ ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ1,5ΜΗΝΑ ΤΟ ΕΧΩ ΠΑΡΕΙ ΑΛΛΙΩΣ ΚΑΙ ΝΙΩΘΩ ΠΟΛΥ ΚΑΛΥΤΕΡΑ.

ΑΧ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΑ ΠΡΙΝ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΑΙ ΕΙΧΑ ΠΡΗΣΤΕΙ ΑΡΚΕΤΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ.ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΤΕ ΟΛΟΙ ΟΤΙ ΜΟΥ ΕΛΕΓΑΝ ΠΑΧΥΝΕΣ ΚΑΙ ΜΗΠΩΣ ΕΧΟΥΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΜΟΥ ΕΠΙΑΝΑΝ ΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ ΤΑ ΠΑΙΞΑ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΦΟΡΟΥΣΑ ΨΙΛΟΦΑΡΔΙΕΣ ΜΠΛΟΥΖΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΛΕΝΕ ΠΑΛΙ(ΕΙΜΑΙ ΑΔΥΝΑΤΗ ΚΑΙ ΛΙΓΟ ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΑΜΑ ΚΑΝΩ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΜΕΣΩΣ )ΕΥΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΜΟΥ ΗΡΘΕ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΞΕΠΡΗΣΤΗΚΑ ΚΑΙ ΕΦΥΓΑ ΜΕΤΑ ΓΙΑΤΙ ΗΜΟΥΝΑ ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ?ΣΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΚΟΜΠΛΕΞ ΑΡΧΙΣΑ ΠΑΛΙ ΤΡΕΞΙΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΦΥΓΕΙ Η ΚΟΙΛΙΤΣΑ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΤΑ ΚΟΥΤΣΟΜΠΟΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΟΤΙ Η ΝΥΦΗ ΜΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΕΓΚΥΟΣ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΓΙΑΤΙ ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ 2ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΕΝΑ ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΕΓΩ ΕΙΧΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ 2ΜΕ3ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΑΛΛΑ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ,ΤΕΛΟΣΠΑΝΤΩΝ ΤΙ ΝΑ ΠΕΙΣ ΕΝΤΑΞΕΙ ΤΟ ΣΙΓΟΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΠΡΟΣΠΑΘΩ6,5ΜΗΝΕΣ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΝΑ ΠΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΜΑΣ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΝ ΓΙΑΤΙ Ο ΘΕΟΥΛΗΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΠΑΙΔΑΚΙ,ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΗΝ ΦΡΙΚΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΟΥ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ ΕΜΜΟΝΗ ΟΣΟ ΔΕΝ ΕΡΧΟΤΑΝ ΑΛΛΑ ΕΥΤΥΧΩΣ ΕΧΩ1,5ΜΗΝΑ ΤΟ ΕΧΩ ΠΑΡΕΙ ΑΛΛΙΩΣ ΚΑΙ ΝΙΩΘΩ ΠΟΛΥ ΚΑΛΥΤΕΡΑ.

ΜΑΚΑΡΙ ΚΟΠΕΛΑ ΜΟΥ ΝΑ ΠΑΝΕ ΟΛΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΓΡΗΓΟΡΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ ΝΕΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ

ΜΑΚΑΡΙ ΚΟΠΕΛΑ ΜΟΥ ΝΑ ΠΑΝΕ ΟΛΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΓΡΗΓΟΡΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ ΝΕΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ

ΜΑΚΑΡΙ ΚΟΠΕΛΑ ΜΟΥ ΝΑ ΠΑΝΕ ΟΛΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΓΡΗΓΟΡΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ ΝΕΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ

ΜΑΚΑΡΙ ΚΟΠΕΛΑ ΜΟΥ ΝΑ ΠΑΝΕ ΟΛΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΓΡΗΓΟΡΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ ΝΕΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ

ΚΑΙ ΣΕ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕΣ ΔΕΝ ΗΞΕΡΑ ΟΤΙ ΗΡΘΕΣ ΕΛΛΑΔΑ,ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΚΑΙ να ειναι ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΑΣ.

ΚΑΙ ΣΕ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕΣ ΔΕΝ ΗΞΕΡΑ ΟΤΙ ΗΡΘΕΣ ΕΛΛΑΔΑ,ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΚΑΙ να ειναι ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΑΣ.

ΚΑΙ ΣΕ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕΣ ΔΕΝ ΗΞΕΡΑ ΟΤΙ ΗΡΘΕΣ ΕΛΛΑΔΑ,ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΚΑΙ να ειναι ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΑΣ.

ΚΑΙ ΣΕ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕΣ ΔΕΝ ΗΞΕΡΑ ΟΤΙ ΗΡΘΕΣ ΕΛΛΑΔΑ,ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΚΑΙ να ειναι ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΑΣ.

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΜΦΩΝΩ ΜΑΖΙ ΣΑΣ ΟΛΕΣ ΤΑ ΙΔΙΑ ΠΕΡΝΑΜΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΑΣ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ,ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑΜΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΚΟ ΝΑ ΠΕΙΣ ΟΤΙ ΚΑΝΩ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΛΛΑ ΝΑ ΜΗΝ ΣΕ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ,ΝΑ ΣΕ ΠΕΙ ΣΤΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΣΧΗΜΑ ΑΦΟΥ ΜΙΣΕΣ ΚΟΠΕΛΕΣ ΜΕΝΟΥΝ ΑΜΕΣΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΜΙΣΕΣ ΘΕΛΕΙ ΚΑΙΡΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΑΣΧΗΜΑ?ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΣΕ ΚΑΝΟΥΝ ΝΑ ΝΙΩΘΕΙΣ ΑΣΧΗΜΑ ΦΤΑΝΕΙ ΤΟ ΖΟΡΙ ΠΟΥ ΤΡΑΒΑΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΑΣ.ΓΙΑΤΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΕΝΑ ΚΡΥΦΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΠΟΥ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΟΛΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ.ΑΦΟΥ ΦΥΣΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΑΚΙ ΑΡΑ ΤΟ ΞΕΡΟΥΝ ΟΤΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΣ ΑΛΛΑ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΝΟΥΝ ΘΕΜΑ ΑΝΤΙ ΝΑ ΣΕ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΘΟΥΝ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΜΠΛΕΞ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΝΩ ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ,ΠΟΤΕ ΘΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΚΑΙ ΟΠΩΣ ΛΕΤΕ ΚΟΠΕΛΕΣ ΠΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΣΑΝ ΚΑΝΟΥΝ ΤΟ ΙΔΙΟ ΕΛΕΟΣ ΠΙΑ.

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΥΜΦΩΝΩ ΜΑΖΙ ΣΑΣ ΟΛΕΣ ΤΑ ΙΔΙΑ ΠΕΡΝΑΜΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΑΣ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ,ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑΜΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΚΟ ΝΑ ΠΕΙΣ ΟΤΙ ΚΑΝΩ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΛΛΑ ΝΑ ΜΗΝ ΣΕ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙ ΚΑΝΕΝΑΣ,ΝΑ ΣΕ ΠΕΙ ΣΤΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΣΧΗΜΑ ΑΦΟΥ ΜΙΣΕΣ ΚΟΠΕΛΕΣ ΜΕΝΟΥΝ ΑΜΕΣΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΜΙΣΕΣ ΘΕΛΕΙ ΚΑΙΡΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΝΙΩΘΟΥΜΕ ΑΣΧΗΜΑ?ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΣΕ ΚΑΝΟΥΝ ΝΑ ΝΙΩΘΕΙΣ ΑΣΧΗΜΑ ΦΤΑΝΕΙ ΤΟ ΖΟΡΙ ΠΟΥ ΤΡΑΒΑΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΑΣ.ΓΙΑΤΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΕΝΑ ΚΡΥΦΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΠΟΥ ΤΟ ΞΕΡΕΙ ΟΛΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ.ΑΦΟΥ ΦΥΣΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΑΚΙ ΑΡΑ ΤΟ ΞΕΡΟΥΝ ΟΤΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΣ ΑΛΛΑ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΝΟΥΝ ΘΕΜΑ ΑΝΤΙ ΝΑ ΣΕ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΘΟΥΝ ΣΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΜΠΛΕΞ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΝΩ ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ,ΠΟΤΕ ΘΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΚΑΙ ΟΠΩΣ ΛΕΤΕ ΚΟΠΕΛΕΣ ΠΟΥ ΤΑ ΠΕΡΑΣΑΝ ΚΑΝΟΥΝ ΤΟ ΙΔΙΟ ΕΛΕΟΣ ΠΙΑ.