Τι συμβαίνει στο εσωτερικό του εγκεφάλου των βρεφών;

Κι αυτό είναι κάτι που μας ξετρελαίνει. Τι συμβαίνει όμως στο εσωτερικό του εγκεφάλου των βρεφών;

Παρακάτω περιγράφονται 10 πράγματα που κάθε γονιός πρέπει να γνωρίζει.

1. Προφύλαξη από τις τοξικές ουσίες

Ο εγκέφαλος ενός μωρού αποτελεί ένα πολύπλοκο όργανο και μάλιστα πιο περίπλοκο από τον εγκέφαλο των ενηλίκων σύμφωνα με τους επιστήμονες, διότι πολύ απλά δεν μπορούν να τον κατανοήσουν. Όταν γεννιέται ένα μωρό, ο εγκέφαλός του έχει ήδη τεράστια ανάπτυξη, αν και βρίσκεται ακόμα σε φάση ανάπτυξης, δεδομένου ότι η σύνδεση των νευρώνων στις περιοχές του είναι ασθενής. Είναι πολύ σημαντικό να προστατέψετε τον εγκέφαλό του. Η ανάπτυξη του βρέφους μπορεί να επηρεαστεί δραματικά από τις περιβαλλοντικές τοξίνες, τη ρύπανση, τις χημικές ουσίες στα τρόφιμα, το νερό ή τα φάρμακα. Σε νεαρή ηλικία, ο εγκέφαλος ενός μωρού αναπτύσσεται με το μητρικό γάλα. Τα μωρά που θηλάζουν έχουν αυξημένη ανάπτυξη όσον αφορά τη γλώσσα, τα συναισθήματα και τη γνωστική λειτουργία. Είναι επίσης σημαντικό να αποφύγετε κάθε έκθεση σε φάρμακα οποιουδήποτε είδους (εάν είναι εφικτό) κατά το πρώτο έτος ζωής.

2. Οι αντιδράσεις των γονέων διεγείρουν τον εγκέφαλο του βρέφους

«Όσο υπάρχουν μωρά, υπάρχουν και γονείς», λέει ο Michael Goldstein, ένας ερευνητής γλωσσικής ανάπτυξης από το Πανεπιστήμιο του Κορνέλ. Ο εγκέφαλος του μωρού έχει εξελιχτεί για να χρησιμοποιεί τις αντιδράσεις των γονέων του προκειμένου να αναπτυχτεί. Ο προμετωπιαίος φλοιός – η λεγόμενη «εκτελεστική» περιοχή του εγκεφάλου – δεν έχει αναλάβει πλήρη έλεγχο, πράγμα που σημαίνει ότι οι προσπάθειες για υπακοή ή η ανησυχία μήπως το κακομάθετε δεν έχουν νόημα σε αυτό το στάδιο. Αντ’ αυτού, τα νεογέννητα μαθαίνουν το αίσθημα της πείνας, τη μοναξιάς, της δυσφορίας και της κούρασης καθώς και την ανακούφιση όλων αυτών των αναγκών. Οι εμπειρογνώμονες συνιστούν στους γονείς να βοηθούν σε αυτή τη διαδικασία με την έγκαιρη ανταπόκρισή τους στις ανάγκες του μωρού.

3. Οι γκριμάτσες και οι ήχοι έχουν τη σημασία τους

Όπως εξηγεί η Alison Gopnik στο βιβλίο της «The Philosophical Baby», όταν τα μωρά μιμούνται τις εκφράσεις του προσώπου των γονέων τους ταυτόχρονα πυροδοτείται και το συναίσθημα. Αυτό τα βοηθά να αναπτύξουν τη βασική έμφυτη κατανόηση της συναισθηματικής επικοινωνίας και εξηγεί το γεγονός ότι οι γονείς έχουν την τάση να κάνουν υπερβολικά χαρούμενες ή λυπημένες γκριμάτσες γιατί τα μωρά είναι πιο εύκολο να τις μιμηθούν. Η ομιλία των γονέων και του μωρού είναι μια άλλη ενστικτώδης αντίδραση που οι ερευνητές θεωρούν κρίσιμη για την ανάπτυξή του. Η αργή και μελωδική ομιλία τονίζει τα σημαντικά στοιχεία μιας γλώσσας βοηθώντας το μωρό να κατανοήσει τις λέξεις.

4. Ο εγκέφαλος του μωρού αναπτύσσεται ραγδαία

Στα νεογέννητα, ο εγκέφαλος των ανθρώπων, των πιθήκων και των ανθρώπων του Νεάντερταλ μοιάζουν πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στους ενήλικες.

Μετά τη γέννηση, ο ανθρώπινος εγκέφαλος αναπτύσσεται με γρήγορο ρυθμό, και φτάνει το 60% του μεγέθους που θα έχει στην ενήλικη ζωή μέχρι να κλείσει το πρώτο έτος ζωής. Μέχρι το νηπιαγωγείο, ο εγκέφαλος έχει αποκτήσει το πλήρες μέγεθός του, αλλά η ανάπτυξη ολοκληρώνεται μέχρι τα 25. Ακόμα και τότε όμως, ο εγκέφαλος δεν σταματά ποτέ να αλλάζει είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο.

5. Διάχυτη αντίληψη

Ο εγκέφαλος των μωρών διαθέτει πολύ περισσότερες νευρωνικές συνδέσεις από αυτόν των ενηλίκων. Έχει επίσης λιγότερους ανασταλτικούς νευροδιαβιβαστές. Ερευνητές όπως η Alison Gopnik θεωρούν ότι η αντίληψη της πραγματικότητας που έχουν τα βρέφη είναι πιο διάχυτη (δηλαδή λιγότερο εστιασμένη) συγκριτικά με των ενηλίκων. Λίγο πολύ αντιλαμβάνονται αμυδρά τα πάντα, πράγμα λογικό αφού δεν γνωρίζουν ακόμη τι είναι σημαντικό. Η Gopnik παρομοιάζει αυτή την αντίληψη με ένα φανάρι, το οποίο σκορπίζει φως σε όλο το δωμάτιο, ενώ η αντίληψη των ενηλίκων είναι περισσότερο σαν φακός, δηλαδή επικεντρώνεται συνειδητά σε συγκεκριμένα πράγματα, αλλά αγνοεί τις λεπτομέρειες του περιβάλλοντος.

Καθώς τα μωρά μεγαλώνουν, ο εγκέφαλός τους περνά από μια διαδικασία κατά την οποία το νευρωνικό δίκτυο είναι διαμορφωμένο και τελειοποιημένο με βάση την εμπειρία τους. Αυτό τα βοηθά να κατανοήσουν τον κόσμο τους, αλλά καθιστά επίσης πιο εύκολο το να είναι επινοητικά.

Οι δημιουργικοί άνθρωποι, όπως υποστηρίζουν διάφοροι ερευνητές, έχουν διατηρήσει την ικανότητα να σκέφτονται όπως τα μωρά.

6. Η φλυαρία και η σημασία της για τη μάθηση

Τα μωρά έχουν την ικανότητα να επικεντρώνονται, αλλά στιγμιαία. Και όταν αυτό συμβαίνει, συνήθως βγάζουν ήχους για να τραβήξουν το ενδιαφέρον. Ειδικότερα η φλυαρία – οι ακατανόητοι ήχοι που βγάζουν τα μωρά – αποτελεί ένα σήμα προς τους γονείς ότι είναι έτοιμα να μάθουν. Οι πιο φιλόδοξοι γονείς ίσως περιμένουν αυτό το σήμα με ανυπομονησία. Πάντως, το μόνο πράγμα που γνωρίζουμε ότι κάνει τα μωρά εξυπνότερα είναι η ομιλία. Ο διάλογος είναι καλύτερος όταν ο γονέας απαντά ανάμεσα στις παύσεις που κάνουν τα βρέφη.

7. Η υπερβολική αντίδραση στα σήματα που στέλνει το μωρό

Μερικοί γονείς προσπαθούν να ανταποκρίνονται 100% σχεδόν σε κάθε αντίδραση του μωρού τους. Σε αυτή την περίπτωση όμως, τα μωρά βαριούνται και στρέφουν αλλού την προσοχή τους. Ακόμη χειρότερα, η μάθησή τους είναι πολύ εύθραυστη. Δεν θα διαρκέσει από τη στιγμή που δεν παίρνουν την αντίδραση που περιμένουν.

Όταν ενεργούν ενστικτωδώς, οι γονείς ανταποκρίνονται σε ένα ποσοστό 50 ως 60% στους ήχους που βγάζει το μωρό. Στο εργαστήριο, έχει βρεθεί ότι η γλωσσική ανάπτυξη μπορεί να επιταχυνθεί όταν η ανταπόκριση φτάνει το 80%. Από εκεί και πέρα όμως η μάθηση μειώνεται.

Επίσης, οι γονείς ενστικτωδώς αυξάνουν τη φλυαρία του μωρού τους με το να ανταποκρίνονται λιγότερο στους ήχους που έχει ήδη κάνει πολλές φορές κι αντιθέτως με το να αντιδρούν με ενθουσιασμό σε έναν καινούριο ήχο που μοιάζει περισσότερο σε μια λέξη. Με αυτόν τον τρόπο, το μωρό αρχίζει σιγά σιγά να συνδέει τα στοιχεία της γλώσσας.

8. Τα εκπαιδευτικά DVD και οι ταινίες πιθανόν δεν έχουν καμία χρησιμότητα

Πρόσφατες έρευνες υπογραμμίζουν ότι οι κοινωνικές αντιδράσεις είναι θεμελιώδους σημασίας για την ικανότητα ενός παιδιού να μάθει πλήρως την ομιλία της γλώσσας.

Ο δρ Goldstein αναφέρει ότι τα μωρά χωρίζουν τον κόσμο στα πράγματα από τα οποία λαμβάνουν ανταπόκριση και σε αυτά από τα οποία δεν λαμβάνουν. Και από τη δεύτερη κατηγορία, δεν μπορούν να διδαχτούν. Μια μαγνητοσκοπημένη ταινία δεν έχει αλληλεπίδραση με το μωρό, κι αυτός είναι ο λόγος που τα DVD είναι αναποτελεσματικά.

Αν θέλετε να βοηθήσετε το μωρό σας να γίνει έξυπνο, καθίστε να παίξετε μαζί του.

9. Ο εγκέφαλος των βρεφών κουράζεται

Η ανάγκη των βρεφών για επικοινωνία δεν σημαίνει ότι πρέπει να ασχολείστε χωρίς λόγο μαζί τους μέρα νύχτα.

Τα μωρά έχουν μικρό διάστημα προσοχής και μπορούν εύκολα να νιώσουν ενόχληση. Έτσι, μερικές φορές το μόνο που χρειάζονται είναι απλώς να τα βοηθήσετε να ηρεμήσουν. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θέλουν να τα νανουρίσετε, να κλείσετε το φως ή να τυλίξετε τα άκρα τους τα οποία τα μωρά δεν ξέρουν ακόμα πώς να τα ελέγξουν. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2010 στο περιοδικό «Child Development», όταν καταφέρνουν όχι μόνο να ηρεμούν αλλά και να κοιμούνται και ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενισχύεται η ανάπτυξη δεξιοτήτων, τουλάχιστον σε μωρά από 12 μηνών και άνω.

10. Τα βρέφη δεν έχουν ανάγκη μόνο τους γονείς τους

Αν και οι επιστήμονες εστιάζουν συνήθως στη σχέση βρέφους-γονέων, ευρείες μελέτες έχουν δείξει ότι στην πραγματικότητα είναι απαραίτητη η επικοινωνία με πολύ περισσότερα άτομα. Σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε στο περιοδικό «Monographs» της Εταιρείας Έρευνας για την Ανάπτυξη του Παιδιού το 1995, τα παιδιά φαίνεται να λειτουργούν καλύτερα όταν έχουν τουλάχιστον 3 ενήλικες που ασχολούνται μαζί τους.

Ερευνητές όπως η Sarah Hrdy, συγγραφέας του βιβλίου «Mothers and Others», πιστεύουν ότι ο χρόνος που περνούν τα βρέφη με άτομα που τα φροντίζουν εκτός από τους γονείς – πχ παππούς και γιαγιά, δασκάλα στον παιδικό σταθμό, μια οικογενειακή φίλη, μια θεία – τα βοηθά να μαθαίνουν να διαβάζουν διαφορετικές εκφράσεις προσώπου και να επεκτείνουν την ικανότητά τους να καταλάβουν τον τρόπο αντίληψης των άλλων.

Σύμφωνα με την έρευνα, τα μωρά χρησιμοποιούν τις διανοητικές διαδικασίες των ενηλίκων για την αποκρυπτογράφηση των συναισθημάτων των άλλων από την ηλικία των 7 μηνών.