Πότε είναι θετική και πότε αρνητική όσον αφορά την ψυχολογία του παιδιού η συμμετοχή του σε μια ομάδα; Τι συμβαίνει όταν τα κοντά παιδιά τοποθετούνται στις τελευταίες σειρές της παρέλασης; Όταν τα παχουλά κορίτσια κρύβονται στη μέση για να αποφύγουν την έκθεση στο κοινό που σχολιάζει; Και τι συμβαίνει με την ανάληψη του αισθήματος της ευθύνης;
(Η διαλεκτική της ομάδας)
α)Οι κοινές ανάγκες δημιουργούν κοινό κώδικα:
Και κάθε άτομο έχει κάποιες ανάγκες που χρειάζεται να ικανοποιηθούν. (π.χ.:Πεινάει)
Κάποιες φορές για να μπορέσει να τις ικανοποιήσει χρειάζεται τη βοήθεια των άλλων. (π.χ.:γυρνάει απ” τη δουλειά κουρασμένος-η και δεν έχει κουράγιο να μαγειρέψει)
Οι κοινοί στόχοι των ατόμων όταν επικοινωνηθούν, δημιουργούν μια εστία αλληλοβοήθειας. (π.χ.: ο-η σύντροφος μαγειρεύει κάτι για να φάνε).
Η εφάπαξ ικανοποίηση μιας ανάγκης δεν την εξαφανίζει όπως παρατηρούμε εύκολα από το φαινόμενο της πείνας.
Με λίγα λόγια οι ανάγκες είναι επαναλαμβανόμενες.
Άρα μπορούν να υπάγονται σε κάποιο μοτίβο κάλυψης ανάλογα με το ρυθμό ανάδυσής τους, δηλαδή να ικανοποιούνται με βάση ένα πρόγραμμα.Έτσι αν ένα ή περισσότερα άτομα “ακολουθούν” ένα πρόγραμμα, συνεννοούνται με βάση αυτό κι έχουν κάτι κοινό:
Ένα κώδικα, μια γλώσσα με την οποία στήνουν το πρόγραμμα κάλυψης αναγκών και πολλά άλλα.
Το “πρόγραμμα” μπορεί να αντιστοιχεί σε ένα αυτοκίνητο που είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να μας μετακινεί γρήγορα αλλά δε μας υπαγορεύει “που να πάμε’.
Οι ανάγκες μας για γρήγορη μετακίνηση μεταφράζονται μέσα απ’το αμάξι ως καύσιμα που χρειάζεται για να κινηθεί. Τέλος για να χρησιμοποιήσουμε αυτοκίνητο οφείλουμε να γνωρίζουμε τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας για να συνεννοούμαστε με τους υπόλοιπους, άσχετα με το ποιος είναι ο προορισμός μας.
Όλα αυτά συνθέτουν το σκελετό μιας συλλογικής ανάγκης όμως μέχρι στιγμής δεν δίνουν ταυτότητα σ’αυτό που προσπαθούμε να ορίσουμε: Την ομάδα.
β)(πως) ο στόχος της ομάδας μέσα στο χρόνο της δίνει ταυτότητα:
Το “που” θα πάει το αυτοκίνητο είναι μια διαδρομή που, για να μπορέσει να επιτευχθεί, βασίζεται πάνω στις ανάγκες (καύσιμα που κάνουν το αμάξι να κινείται).
Για την κάθε ομάδα είναι διαφορετικός ο προορισμός (το που). Π.χ.: Για μια οικογένεια η “διαδρομή” είναι η εργασία των γονέων και το μεγάλωμα των παιδιών.
Για ένα πολιτικό κόμμα είναι η άσκηση πίεσης για την αλλαγή στον τρόπο που το κράτος διαχειρίζεται ένα οικονομικό θέμα. Για μια μειονότητα είναι ο αγώνας για αποδοχή από την ευρύτερη κοινωνία και ισότητα με τα υπόλοιπα μέλη. Για ένα κράτος είναι η προστασία και ευημερία των πολιτών του με τρόπο ώστε να εκφράζονται ελεύθερα και δημιουργικά προς αλλήλους.
Το σύνολο των δραστηριοτήτων που δείχνει προς τα που πάει μια ομάδα σε συνδυασμό και σχέση το “από που έρχεται” και “που επιθυμεί να καταλήξει’, αποτελεί την ταυτότητα της ομάδας.
Παραδείγματος χάριν: Η σύγχρονη νεοελληνική κοινωνία ξεκίνησε στο πρώτο μισό του δεκάτου εννάτου αιώνα μετά την ανεξαρτητοποίησή της από την οθωμανική αυτοκρατορία (από που ερχόμαστε) και σήμερα δυσπραγεί οικονομικά. Βαδίζει προς ένα οικονομικό τέλμα (που πηγαίνουμε). Είναι ο σκοπός της αυτός;
Όχι.
Παρ’όλα αυτά αυτό αποτελεί ένα σύγχρονο χαρακτηριστικό της.
Το γεγονός ότι συλλογικά επιθυμούμε ως μέλη αυτής της κοινωνίας να αποφύγουμε το οικονομικό τέλμα δίνει κάποια αίσθηση για τις μελλοντικές μας κινήσεις, πράγμα που ενδυναμώνει τους δεσμούς μας ως ομάδα προς αυτό το σκοπό.
Οι παλιοί λέγανε πως “στα δύσκολα οι Έλληνες μονιάζουν’. Η αλήθεια είναι πως οι δυσκολίες, σύμφωνα και με τις παραπάνω προτάσεις, ξανα-ορίζουν την ομάδα γιατί ανανεώνουν την ταυτότητά της, δηλαδή της δίνουν ένα μελλοντικό στόχο προς επίτευξη, ένα νέο ταξίδι.
γ)Η ομάδα σε ζωντανή σχέση με το άτομο:
Οι ομάδες όμως, όπως είπαμε πιο πριν, αποτελούνται από άτομα.
Η συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο εγωισμός μεταμορφώνεται σε αλτρουϊσμό.
Η προαγωγή του ομαδικού στόχου εντός του κάθε ατόμου που συναπαρτίζει μια ομάδα, ουσιαστικά κάνει το “εγώ” να επενδύει και να οργανώνει τις προτεραιότητές του με τρόπο ώστε η ατομική του ανάπτυξη να έχει άμεση σύνδεση με τη βιωσιμότητα της ομάδας και ταυτόχρονα η βιωσιμότητα της ομάδας να αποτελεί δείκτη για την ατομική ανάπτυξη.
Αυτή η ισορροπία είναι πάντα το ζητούμενο μιας ομάδας με ταυτότητα, δηλαδή με συγκεκριμένη πορεία που χαράχτηκε στο παρελθόν, εντοπίζεται στο παρόν και φαίνεται να έχει μέλλον.
Π.χ.: Ο ποδοσφαιριστής που βάζει γκολ για την ομάδα του η οποία τελικά κερδίζει την αναμέτρηση με την αντίπαλη ομάδα δεν είναι περισσότερο νικητής από τους υπόλοιπους οι οποίοι αλληλοβοηθήθηκαν από την άμυνα ως την επίθεση και την τελική επίτευξη του τέρματος.
Αυτό όμως ακούγεται κάπως εξιδανικευμένο.
Τί γίνεται στις περιπτώσεις που χάνει η ομάδα ή όταν φοβόμαστε ότι θα χάσει;
δ)Η συλλογική ευθύνη και η ανάληψή της.
Η συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες είναι κάτι που μας εκθέτει σαν άτομα και δείχνει το βαθμό που μπορούμε να σχετιζόμαστε και να προσαρμοζόμαστε στην επίτευξη ενός ομαδικού στόχου.
Είναι ένα διαρκές τεστ για το πόσο έτοιμοι είμαστε να αφήσουμε τις ατομικές μας απολαύσεις και ανάγκες και να διαθέσουμε τις δυνάμεις μας αλλά και την τόλμη μας να κάνουμε λάθος προς ένα στόχο που μας ξεπερνά.
Αυτό δεν είναι εύκολο και πολλές φορές μπορεί να νιώσουμε πνιγμένοι κάτω από την πίεση των υποχρεώσεων που έχουμε αναλάβει σε συνδυασμό με την κρισιμότητα της κατάστασης της ομάδας με την οποία ταυτιζόμαστε.
Αυτό το τελευταίο άγχος είναι που στην καθομιλουμένη λέμε “βάρος της ευθύνης”.
Ο πραγματικός αλτρουϊσμός είναι η γνώση του πόσο βάρος ευθύνης μπορούμε να αντέξουμε ως άτομα.
Αυτό το όριο είναι κάτι που σταθμίζουμε καθημερινά:
α)με το να δοκιμάζουμε τον εαυτό μας μέσα σε διάφορους ρόλους στην κοινωνία (π.χ.: οι διάφορες εργασίες που αναλαμβάνουμε και πόσο αυτές μας καλύπτουν ταυτόχρονα προσωπικές ανάγκες και ανάγκες της ομάδας υπαγωγής μας) και
β)με το να ελαφρύνουμε το βάρος της ευθύνης αποδίδοντας σ’αυτό κύρος, θαυμασμό, εύσημα και υλικές απολαυές.
Η κοινωνία όντας ουσιαστικά ένας συλλογικός νους έχει μέσα της τη σοφία (η οποία εκφράζεται μέσα απ” την ανταλλαγή ιδεών) να μετατρέπει τις μεγάλες ευθύνες σε ευχάριστες ή θελκτικές διαδικασίες. Αίρει δηλαδή κάπως το φόβο ανάληψής τους (αυτή είναι μια απ” τις εκφάνσεις της κουλτούρας).
Π.χ.: Όλοι έχουμε ανάγκη να τρώμε. Όμως δε τρώμε “για να μη πεθάνουμε’. Για να μη βιώνουμε τη θλίψη του καταναγκαστικού χαρακτήρα της πείνας συλλογικά φτιάξαμε τρόπους όπου η ανάγκη αυτή καλύπτεται διασκεδαστικά, δηλαδή χωρίς φόβο ότι “κάτι κακό θα συμβεί αν δε φάμε”. Αυτοί οι τρόποι ονομάζονται “ελληνική κουζίνα” στην οποία όλοι μετέχουμε, είτε σαν καταναλωτές είτε σαν παραγωγοί ιδεών.
ε)η συμβολοποίηση της ευθύνης
Ένα άλλο παράδειγμα όπου μια μεγάλη συλλογική ανάγκη συνυπάρχει με μεγάλο κύρος και θαυμασμό είναι η υστεροφημία των ανθρώπων που ανέλαβαν σημαντικές ευθύνες. Αυτό στην πραγματικότητα είναι η συνύπαρξη της ευθύνης για προστασία και συνέχιση της κοινωνίας με το κύρος και τον θαυμασμό γι’αυτούς που ανέλαβαν τέτοια ευθύνη.
Ο κοινωνικός ιστός για να κρατηθεί ελαστικός και να έχει λειτουργική συνοχή είναι θεμιτό να θυμίζει στον εαυτό του τη δύναμη της συλλογικότητας. Τέτοιες διαστάσεις της κοινωνικής ζωής εκφράζονται και μέσα από συμβολισμούς όπως οι εθνικές επέτειοι. Αυτό έχει σχέση με τον ιστορικό άξονα της ομαδικής ταυτότητας (από που ξεκινήσαμε).
Τέτοιος είναι ο χαρακτήρας της σημερινής επετείου της 25ης Μαρτίου. Είναι μια συμβολική διάσταση που συνοψίζει αυτά που είπαμε παραπάνω.
Ο συμβολισμός αυτής της επετείου κορυφώνεται με την εκδήλωση που αποτελεί η στρατιωτική παρέλαση.
Στην παρέλαση λοιπόν αναπαράγεται και βιώνεται σε καθέναν ξεχωριστά η δύναμη της συλλογικότητας υπό τον κοινό σκοπό που ανέλαβαν οι άνθρωποι που δημιούργησαν το νεο-ελληνικό κράτος.
Ο εορτασμός μιας εθνικής επετείου είναι στην πραγματικότητα η συμμετοχή στη συνέχεια της ιστορικής ταυτότητας ενός έθνους-κράτους.Είναι σαν να λέει το κάθε μέλος “ναι ανήκω κι εγώ σ’αυτή την ομάδα γιατί αναγνωρίζω τους κόπους της για να φτάσει ως εδώ και μετέχω σ’αυτούς”.
Ακόμα κι αν κάποιος δεν πιστεύει στο συμβολισμό και την πρακτική της παρέλασης είναι δύσκολο να αρνηθεί τη δύναμη που αυτή αποπνέει όταν περνά από μπροστά του.
Γι’αυτό είναι σημαντικό η δύναμη αυτή να μην δίνει την αίσθηση του αποκλεισμού ώστε να μη περιθωριοποιεί τους ανθρώπους που συναπαρτίζουν τον κοινωνικό ιστό. Άλλωστε ο σκοπός μιας κοινωνίας είναι να περιλαμβανει όλα τα μέλη της εξίσου.
Αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές σε ευαίσθητες υπο-ομάδες όπως μια σχολική κοινότητα. Τα παιδιά βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη όσον αφορά την εκμάθηση των τρόπων διάρθρωσης της κοινωνίας και τα επίπεδα διαβάθμισης των ευθυνών.
Για να μπορέσουν να νιώσουν ότι “ανήκουν” στο σύνολο της κοινωνίας πρέπει να έχουν την αίσθηση ότι με τις δικές τους προσωπικές δυνάμεις τους μπορούν να εκφράσουν κάτι κοινό όπως ο συμβολισμός της παρέλασης.
Το σχολείο δεν είναι στρατός γι’αυτό πρέπει η σχολική παρέλαση να είναι ευαίσθητη στις αναπτυξιακές ιδιαιτερότητες όσων συμμετέχουν (διαφορές σωματότυπων, διαχωρισμοί σε “όμορφα και άσχημα παιδιά’) αλλιώς χάνει το νόημα του περιέχειν σε μια κοινή προσπάθεια, πράγμα το οποίο αποτελεί την ουσία της κοινωνικότητας και δημιουργεί εσωστρέφεια και ντροπή.
Αν τα παιδιά νιώθουν ότι η ατομικότητά τους υπολείπεται αυτού που προσπαθεί να μεταδώσει ο κοινός συμβολισμός τότε θα νιώσουν πληγωμένα και περιθωριοποιημένα. Αυτό δε λειτουργεί αρνητικά μόνο για τους αποκλεισμένους αλλά επιβαρύνει και αυτούς που συμμετέχουν με μια αίσθηση “εκλεκτού” που η σκιά της είναι η μετατροπή της συλλογικής ευθύνης σε “υπερ-ηρωισμό’. Αυτό δεν μπορεί να είναι καλός οιωνός για μια ζωντανή κοινωνία που θέλει να έχει μέλλον.
Άλλωστε η σχολική παρέλαση είναι μια αντανάκλαση του συμβολισμού της στρατιωτικής παρέλασης σε σχολικό περιβάλλον . Η ουσία της πρέπει είναι η συμμετοχή και όχι η επίδειξη ισχύος αν θέλει να μεταδίδει την ουσία του ιδεώδους για το οποίο υφίσταται η κοινωνία μας: Τη δημοκρατία.
Είναι μια εξαιρετικά ευαίσθητη διαδικασία ακριβώς γιατί περιλαμβάνει μέσα της ένα συμβολισμό δύναμης ο οποίος μπάινει σε πράξη τώρα από τα ευαίσθητα μέλη της κοινωνίας που αποτελούν τα παιδιά.
boro.gr
Recommended Comments
Δεν υπάρχει κάποιο σχόλιο