Η αϋπνία θρέφει παχιά παιδιά!

Το ανησυχητικό είναι ότι η συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας σε παιδιά 6-11 ετών έχει υπερδιπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1960 .

Οσον αφορά την Ελλάδα, δύο ή τρία στα 10 παιδιά είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα (Georgiadis & Nassis. Eur J Clin Nutr 2007) ενώ παρατηρείται σημαντική αύξηση στα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας τα τελευταία χρόνια (Mamalakis & Kafatos. Int J Obes 1996). Το αρμόδιο Συμβούλιο σχετικά με τη διατροφή και την υγεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει επισημάνει με ψήφισμα, το 2002, τις ανησυχίες του για την αυξανόμενη συχνότητα παχυσαρκίας στην κοινότητα και καλεί τα κράτη-μέλη της να αναλάβουν δράση.

Ο λόγος για τον οποίο όλοι οι επιστημονικοί και κοινωνικοί φορείς ανησυχούν για την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας είναι ότι το παχύσαρκο παιδί έχει πολλές πιθανότητες να γίνει παχύσαρκος ενήλικος, γεγονός που θα χειροτερεύσει τους δείκτες υγείας και θα επιβαρύνει τη χρηματοδότηση των ασφαλιστικών ταμείων.

Παχυσαρκία ετών έξι...

Οσον αφορά το ζήτημα της διατήρησης της παχυσαρκίας κατά την ενηλικίωση, οι επιστημονικές ενδείξεις ισχυροποιούν την άποψη ότι τα παραπανίσια κιλά στην ηλικία των έξι ετών μάλλον παραμένουν στο σώμα για πολλά χρόνια, στις περισσότερες τουλάχιστον περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι ένα παχύσαρκο εξάχρονο παιδί έχει πενταπλάσιο κίνδυνο να γίνει παχύσαρκος ενήλικος σε σχέση με έναν συνομήλικό του με φυσιολογικό βάρος.

Από τις ηλικίες των 10-14 ετών και μετά, η πιθανότητα παχυσαρκίας στην ενηλικίωση για τα παχύσαρκα παιδιά και εφήβους αυξάνει περισσότερο. Αν, δε, ο/η παχύσαρκος/-η έφηβος/-η έχει έναν παχύσαρκο γονέα, η πιθανότητα να γίνει παχύσαρκος ενήλικος είναι 80% περίπου. Η παχυσαρκία στην παιδική και στην εφηβική ηλικία σχετίζεται με δυσμενείς επιδράσεις στον οργανισμό όπως αυξημένα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα, αυξημένη αρτηριακή πίεση, παθολογικό μεταβολισμό της γλυκόζης κ.ά.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που ευθύνονται για την παχυσαρκία. Ο υπερσιτισμός και ο υποσιτισμός της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη, η κατανάλωση υποκατάστατων μητρικού γάλακτος στη βρεφική ηλικία, η κατανάλωση λιπαρών τροφών, ορισμένα γονίδια και το ανθυγιεινό περιβάλλον είναι παράγοντες που ενδεχομένως συμβάλλουν στην υπέρμετρη αύξηση του βάρους του σώματος.

Τηλεθέαση και αδράνεια

Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε ότι η συσσώρευση του λίπους και συνεπώς η αύξηση του σωματικού βάρους οφείλεται κυρίως στην αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη η οποία δεν αντισταθμίζεται από την ενεργειακή δαπάνη. Πιο απλά, το κύριο πρόβλημα είναι ότι τα παιδιά τρώνε πολύ και κινούνται λίγο! Από μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες στην Αμερική φαίνεται ότι η πρόσληψη θερμίδων μειώνεται προοδευτικά τις τελευταίες δεκαετίες.

Παρ' όλα αυτά η συχνότητα της παιδικής παχυσαρκίας αυξάνεται. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι μάλλον έχει μειωθεί ο χρόνος της καθημερινής φυσικής δραστηριότητας στους νέους και το γεγονός αυτό ευθύνεται για την αύξηση του βάρους. Αλλες έρευνες δείχνουν ότι η αύξηση του σωματικού βάρους των παιδιών σχετίζεται με τον αυξημένο χρόνο τηλεθέασης.

Η παρακολούθηση τηλεόρασης σχετίζεται με δύο τρόπους με την παιδική παχυσαρκία. Κατ' αρχήν τα παιδιά συνηθίζουν να καταναλώνουν τροφές και ροφήματα με πολλές θερμίδες όσο βλέπουν τηλεόραση (δηλαδή πατατάκια, αναψυκτικά κτλ.). Επιπλέον, η παρακολούθηση της τηλεόρασης μειώνει τον χρόνο των παιδιών για σωματική δραστηριότητα και παιχνίδι.

Ο ύπνος είναι φάρμακο

Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που κοιμούνται λίγες ώρες έχουν αυξημένη πιθανότητα για παχυσαρκία σε σχέση με τα παιδιά που κοιμούνται κανονικά. Παρόμοια ευρήματα υπάρχουν και στους ενηλίκους (Patel et al. Am J Epidem 2006). Οι ερευνητές εικάζουν ότι η έλλειψη ύπνου επηρεάζει τα επίπεδα δύο ορμονών που σχετίζονται με την όρεξη, της γρελίνης και της λεπτίνης.

Λόγω των συγκεκριμένων ορμονικών μεταβολών, τα άτομα που κοιμούνται λίγο έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πεινούν και να τρώνε περισσότερο σε σχέση με τα άλλα που απολαμβάνουν κανονικό ύπνο. Επιπλέον, τα άτομα που κοιμούνται λίγο τη νύχτα συνήθως είναι νωχελικά κατά τη διάρκεια της ημέρας και μάλλον περιορίζουν τη σωματική τους δραστηριότητα και συνεπώς την ενεργειακή τους δαπάνη.

Οπως αντιλαμβάνεται κανείς η οικογένεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο ζήτημα της ρύθμισης του σωματικού βάρους στα παιδιά. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος της παχυσαρκίας του παιδιού αυξάνεται όταν οι γονείς του έχουν ανθυγιεινό τρόπο ζωής με υψηλή πρόσ-ληψη θερμίδων και καθιστική ζωή.

Επιπλέον, τα επιτυχημένα προγράμματα διαχείρισης σωματικού βάρους στοχεύουν στην τροποποίηση των καθημερινών συνηθειών των παιδιών αλλά και των γονέων τους. Φαίνεται λοιπόν ότι η παιδική παχυσαρκία δεν αφορά μόνο το παιδί αλλά όλη την οικογένεια. Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, με περισσότερο παιχνίδι, άσκηση και καλύτερη διατροφή, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

Ο κ. Γιώργος Π. Νάσσης είναι διδάκτωρ Εργοφυσιολογίας.