Γυναικεία γονιμότητα

Κατά την εμμηναρχή μια γυναίκα διαθέτει περί τα 250.000 ωοθυλάκια, καθένα από το οποία μπορεί δυνητικά να απελευθερώσει ένα ωάριο. Ωστόσο μόνο 500 περίπου ωάρια θα ωριμάσουν και θα απελευθερωθούν κατά την αναπαραγωγική περίοδο μιας γυναίκας καθώς λαμβάνει χώρα μια διαδικασία ατροφίας των ωοθυλακίων.

H βαθμιαία απώλεια των ωοθυλακίων έχει ως αποτέλεσμα στην ηλικία περίπου των 50 χρόνων να μην υπάρχει αριθμός ωοθυλακίων ικανών να ανταποκριθούν στις ορμόνες που ενεργοποιούν την ωρίμανση των ωαρίων και να αρχίζει η εμμηνόπαυση.

Πολύ πρόσφατα δύο σημαντικές ανακαλύψεις έδωσαν ελπίδες για παράταση της αρχής της εμμηνόπαυσης (κανονικής ή πρώιμης). H πρώτη προήλθε από τη βασική έρευνα και ανέτρεψε ένα κεντρικό δόγμα της αναπτυξιακής βιολογίας ενώ η δεύτερη προήλθε από την κλινική και απέδειξε ότι μια εμπειρική προσπάθεια έχει τις δυνατότητες να δώσει λύσεις σε προβλήματα γυναικών που αδυνατούν να τεκνοποιήσουν μετά από έναν καρκίνο.

Ειδικότερα ο Jonathan Tilly και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ έθεσαν υπό αμφισβήτηση το δόγμα που ήθελε τις ωοθήκες να στερούνται βλαστικών κυττάρων τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πηγή ωοθυλακίων αντικαθιστώντας αυτά που φυσιολογικά πεθαίνουν.

Οι ερευνητές διερωτήθηκαν για την ορθότητα του δόγματος αυτού όταν παρατήρησαν πως ο αριθμός των ωοθυλακίων που πέθαιναν κάθε ημέρα τόσο σε νεαρά όσο και σε μεγαλύτερης ηλικίας θηλυκά πειραματόζωα ήταν πολύ μεγάλος και θα έπρεπε να οδηγήσει σε πολύ πρώιμη εμμηνόπαυση, εκτός αν υπήρχε και μια πηγή παραγωγής ωοθυλακίων.

Με ένα πολύ έξυπνο πείραμα το οποίο περιγράφεται σε άρθρο στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature» οι αμερικανοί ερευνητές κατέδειξαν όντως την παρουσία των βλαστικών κυττάρων στις ωοθήκες των πειραματοζώων.

Αν το ίδιο αποδειχθεί και για τον άνθρωπο (το επόμενο άρθρο του Tilly και των συνεργατών του αναμένεται σύντομα και φημολογείται ότι θα επιβεβαιώνει τις προηγούμενες παρατηρήσεις του), το πεδίο της γυναικείας αναπαραγωγής θα εισέλθει σε μια νέα εποχή. Αντί να προσπαθούν οι ερευνητές να διατηρήσουν τα υπάρχοντα ωοθυλάκια, θα αρχίσουν να αναζητούν τρόπους διατήρησης των βλαστικών κυττάρων των ωοθηκών.

H δεύτερη πρόοδος στο πεδίο έγινε χάρη στις εργασίες του ενδοκρινολόγου Kutlyk Oktay από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ και συνίσταται στην αποκατάσταση της ορμονικής παραγωγής γυναικών με πρόωρη εμμηνόπαυση. Οι γυναίκες αυτές έπρεπε να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία η οποία θα κατέστρεφε τις ωοθήκες τους. Προκειμένου να προστατευθούν, τμήματα των ωοθηκών απομακρύνθηκαν πριν από τη χημειοθεραπεία και μετά το πέρας αυτής μεταμοσχεύθηκαν κάτω από το δέρμα των ασθενών (στο χέρι ή στην κοιλιακή χώρα). Οι μεταμοσχευμένες ωοθήκες άρχισαν να ανταποκρίνονται ορμονικά και να παράγουν τις γυναικείες ορμόνες.

Σε μία μάλιστα περίπτωση παρήχθησαν ώριμα ωάρια τα οποία γονιμοποιήθηκαν (στον δοκιμαστικό σωλήνα με το σπέρμα του συζύγου της ασθενούς) και ένα έμβρυο εμφυτεύθηκε. Παρά το γεγονός ότι δεν επετεύχθη εγκυμοσύνη, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η τεχνική αυτή έχει τις δυνατότητες να δουλέψει.

Επιπροσθέτως η πειραματική προσέγγιση του Oktay ενισχύει τις παρατηρήσεις του Tilly: σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις του Oktay, η ποσότητα ωαρίων των μεταμοσχευμένων ωοθηκών δεν θα αρκούσε παρά για έναν περίπου χρόνο. Καθώς τα μοσχεύματα συνεχίζουν να είναι λειτουργικά 18 μήνες μετά την υποδόρια μεταμόσχευσή τους, ο αμερικανός επιστήμονας αποδίδει τη μακροβιότητά τους στην παρουσία βλαστικών κυττάρων τα οποία τροφοδοτούν συνεχώς το μόσχευμα με νέα ωοθυλάκια.

Το τι ακριβώς θα προκύψει από τα παραπάνω ευρήματα θα το δείξει το μέλλον. Πάντως πολλοί ερευνητές έχουν αρχίσει να μιλούν για το τέλος της εμμηνόπαυσης. Ο Tilly πάντως το έχει ήδη πετύχει στα ποντίκια και το δοκιμάζει τώρα σε πιθήκους ρέζους...